Giriş
Doğal kaynaklarımız maalesef sonsuz değil ve her geçen gün azalıyor. İklim değişikliğinin yanında özellikle tarımda bilinçsiz ve aşırı su kullanımının kaynakları kuruttuğunu vurgulayan Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas, “Faaliyet gösterdiğimiz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yeraltı suları bitince dev obruklar oluşmaya başladı. Derinlerden su çekmek için rekor bir enerji tüketimi var. Bu bölgedeki tarım alanlarında yılda Atatürk Barajı’nın ürettiği enerjinin 2 katından fazla enerji tüketiliyor” dedi.
BİLİNÇSİZ KULLANIMLA GELEN BÜYÜK İSRAF
Türkiye’nin su kaynakları hızla tükeniyor. Yapılan araştırmalar ‘su stresi’ yaşayan ülkemizin yakın gelecekte ‘su kıtlığı’ çekeceğine işaret ediyor. Bunda hem iklim değişikliği hem de bilinçsiz su kullanımı etkili. Özellikle tarımda aşırı ve orantısız sulamanın yapılması yeraltı su kaynaklarının hızla kaybolmasına neden oluyor. Bu vahşi sulama için çok derinlerden elektrik enerjisi kullanılarak su çekiliyor. Böylece hem su israfı artıyor hem dev obruklar oluşuyor hem de tüketilen binlerce kilovatsaat enerji ekonomiye zarar veriyor. Su ve enerji israfı özellikle tarımın yaygın yapıldığı Dicle ve Fırat nehirleri çevresinde görülüyor.
HARRAN OVASI’NIN ALTI BOŞALIYOR
‘31 Ekim Dünya Tasarruf Günü’ kapsamında açıklamalarda bulunan Dicle Elektrik’in Genel Müdürü Yaşar Arvas, bölgedeki içler acısı son durumu anlattı. Bundan 10 yıl önce 100-150 metreden su çeken çiftçilerin artık 600-700 metre derine inmek zorunda kaldığını vurgulayan Arvas, “Yeraltı sularının hızla azalışı, coğrafi yapıyı da değiştiriyor. Son olarak Harran Ovası’nda aşırı sulamayla 15 metre derinliğinde dev obruklar oluşmaya başladı. Bu durum çiftçilerimizi ve hepimizi tedirgin ediyor. Kaynaklar tükenirken ortaya çıkan yüksek enerji maliyetleri çiftçilerimizin üzerine ekstra yük bindiriyor” diye konuştu.
BİR TANESİ 200 ABONELİ MAHALLEYE DENK
Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır başta olmak üzere bölgede sulu tarım yapıldığına işaret eden Arvas, şöyle devam etti: “Bölgemizde 130 bin dolayında çiftçi bulunurken bunun 51 bini Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı sulu tarım yapıyor. Asıl elektrik tüketen tarımsal sulama abone sayısı ise 32 bin civarında. Bu abonelerin yaklaşık 2 bin 700’ü büyük ölçekli tarımsal sulama yapıyor ve yoğun elektrik tüketiyor. Kullandıkları trafolar 100-200 aboneli mahalleyi besleyecek kadar elektrik harcıyor. Atatürk Barajı’nın ürettiği enerjinin 2 katından fazlası, hizmet bölgemizdeki tarım alanlarında tüketiliyor.”
RAKAMLAR NE DİYOR?
* Dünya üzerindeki tatlı su kaynakları, toplam suyun sadece yüzde 2.4’ü.
* Türkiye’nin yıllık toplam kullanılabilir su miktarı 112 milyar metreküp.
* Kişi başına düşen yıllık su miktarı ise 1323 metreküp.
* Suyumuzun yüzde 70’ini tarımda kullanıyoruz.
* Akademik birçok çalışma Türkiye’de su kaynaklarının yüzde 20-30’lara varan oranda azalmasını, kişi başına düşen yıllık su miktarının 2050’de 1069 metreküpe düşmesini bekliyor.
* Verimsiz sulama yüzünden 3 yıllık evsel su kullanımını biz 1 yılda tarımda kaybediyoruz.
BÖLGEYE 45 MİLYAR LİRALIK YATIRIM YAPTI
Dicle Elektrik; Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt illerinde yaşayan 6.3 milyon vatandaşa elektrik dağıtım hizmeti sağlıyor. Şirket 2013 yılından bu yana gerçekleştirdiği yaklaşık 45 milyar TL tutarındaki yatırımla şebeke altyapısını önemli ölçüde iyileştirmeyi başardı. Enerji nakil hattımızın uzunluğunu 81 bin kilometreye, dağıtım trafolarının sayısını ise 70 bine çıkardı. 2024 yılı için belirlediği 11 milyar TL’lik yatırım hedefiyle, enerji altyapısını daha da güçlendirmeyi ve bölgesine sunduğu enerji hizmetini daha sürdürülebilir hale getirmeyi amaçlıyor.
YILDA 8-9 BİN KAÇAK TRAFO TESPİT EDİLİYOR
Dicle Elektrik’in faaliyet gösterdiği coğrafya, aynı zamanda enerji kayıp-kaçak oranının en yüksek olduğu bölge olarak da öne çıkıyor. Şirketin 2013’ten bu yana kararlı mücadelesi sonucu kaçak elektrik kullanım oranının yüzde 76’dan 2023 sonunda yüzde 42.8’e gerilediğini ifadede eden Yaşar Arvas, “Aldığımız önlemlerle son 10 yılda 165 milyar TL’lik enerji tüketimini önledik” dedi. Kaçak elektrik kullananların normal tüketicilere oranla 9-10 kat fazla enerji tüketerek, şebeke altyapısının işleyişini ve ülkenin enerji arz güvenliğini tehdit ettiğini belirten Arvas, “Her yıl ortalama 8-9 bin kaçak trafo tespit ediyoruz. Kaçak trafoların ekonomiye yıllık minimum zararı 200 milyon TL iken, ortalama yıllık 1 ila 5 milyon TL arasında elektrik tüketimi harcayan kullanıcılar mevcut” dedi.
HER ZAMAN ÇİFTÇİNİN YANINDA
Önümüzdeki dönemde hayata geçirecekleri projelerle çiftçilerin verimliliğine katkı sağlamayı hedeflediklerini dile getiren Arvas, şu bilgileri paylaştı: “Alanında uzman akademisyenler aracılığıyla verilecek eğitimlerde; toprak-su ilişkilerinden sulama sistemleri planlamalarına, hassas sulamadan pompaj tesislerdeki bakım-onarım işlemlerine kadar birçok konuda çiftçilere bilgi aktarımı yapılacak. Aynı biçimde uygulamalı eğitimlerle de sahada gerçekleşecek etkin ölçümlerle maliyetlerin en aza indirgenmesine katkı sağlamayı hedefliyoruz.”
GAP SULAMA KANALLARI DEVREYE ALINMALI
Yerin altındaki kaynaklar kururken Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) büyük fırsat sunduğuna dikkat çeken Yaşar Arvas, “DSİ tarafından yapılan kanalların sulamaya açılması büyük önem arz ediyor. GAP projesi kapsamında sulama kanallarının tarla başlarına kadar getirilmesiyle bu sorunların önemli ölçüde çözüleceğine inanıyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
SADECE MARDİN’DEKİ KAYIP 1.2 MİLYON HANENİN İHTİYACINA DENK
Trafoların 150-200 bin liraya kolayca temin edildiğine dikkat çeken Eksim Holding bünyesindeki Dicle Elektrik’in Genel Müdürü Yaşar Arvas, “Bu durum sektörümüzde kontrolü zorlaştırıyor. İlk 10 ayda 2 bin 800 kaçak trafo tespit ettik. Kaçak trafoların sadece Mardin’deki tüketimi, 1.2 milyon hanenin, yani yaklaşık 4.8 milyon kişinin enerji ihtiyacına eşdeğer” dedi.
