Giriş 
Borsa, tasarrufların değerlendirildiği ve artırıldığı bir mecra. Bilgi sahibi olanlar, finansal okuryazarlık konusunda kendini geliştirenler ve en önemlisi borsadaki dalgalanmalar karşısında duygularını kontrol edenler bir adım önde oluyor. “Ben aldım ya şimdi düşer”, “Bu zararı kurtarayım hemen çıkacağım”, “Bir daha bu hisseyi almayacağım”, “Dün sattım, bugün çıktı, bu nasıl şans?”… Bu duygularla yatırım yapıyorsanız bir an önce stratejinizi değiştirmelisiniz. Çünkü duygulardan arındırılmış makinelerle ve algoritmalarla baş etmenin kuralı ‘duygu’ kontrolü!
İNİŞLİ, ÇIKIŞLI BİR YOL
Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre borsada yatırımcı sayısı 24 Mart 2023 itibarıyla 4 milyon 251 bin 333’e ulaşarak yeni rekor seviyesini gördü. Borsaya yeni gelen yatırımcıların yaklaşık yüzde 30’u 20- 29 yaş arası gençlerden oluşuyor. Özellikle yeni halka arzlar borsadaki yatırımcı sayısının artmasında etkili oluyor. Borsa inişli, çıkışlı bir yol. Doğru stratejiyle iyi kazançlar sağlanabildiği gibi, kulaktan dolma bilgilerle, Telegram gruplarının yönlendirmesiyle, sosyal medyada altı doldurulmayan analizlerle hareket edildiğinde sonu da hüsran olabiliyor.
HEMEN KÖŞEYİ DÖNME EĞİLİMİ
Borsa yatırımcısının psikolojik olarak kısa vadede köşeyi dönme eğilimi maalesef hataları tetikleyen nokta oluyor. Bilgi eksikliği, borsa deneyiminin olmaması, finansal okuryazarlık konusunda yeterli donanımının bulunmaması, günlük al-sat’lar ve en önemlisi kayıp ve kazançta ‘duygu’ kontrolünün olmaması telafisi zor hasarlar bırakabiliyor. Peki borsa yatırımcısı neye dikkat etmeli? Bu konuyu finansal veri dağıtım ve teknoloji şirketi Matriks’in Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yardımcısı Cem Tutar’la konuştuk. İşte Tutar’ın altını çizdiği önemli başlıklar...
BU PROFİLE SAHİPSENİZ SİZE GÖRE DEĞİL
Her şeyden önce insanların duygularına hakim olarak kendini tanıması ve bunu yaparken de kendilerine karşı dürüst olması gerekiyor. Yatırımcılar, kendini ve risklerini doğru analiz ettikten sonra da duygularını çok iyi yönetmeli. Türkiye’de ‘5 bin lira kaybettiğim için intiharın eşiğine geldim’ diye tweet atan yatırımcılar var. Eğer böyle bir profile sahipseniz borsa sizin için doğru adres olmayabilir, bunu çok iyi değerlendirmek gerekir.
KENDİ GERÇEKLERİNİZE GÖRE HAREKET EDİN
Yatırımcıların kendisini tanıması derken, insanların kendi risklerini, parasının değerini, parasının zaman değerini ve kendisinin risk iştahını doğru tarif edebilmesini kastediyorum. Bu tanımlara baktığınızda iki ayrı kişi için aynı yatırım stratejisi her zaman doğru değildir. Mesela bir sonraki ay çocuğunun okul parası ya da kredi ödemesi için ayırdığı parasını borsaya yatırıyorsa, bir ay sonra o parayı çekmesi gerektiğini bilerek işlem yapmalı. Buna göre hareket etmeli ve stratejisini buna göre kurması gerektiğini bilmeli. Buradaki asıl konu paranın miktarı değil, insanın kendi riskini, kendi gerçeklerini bilmesidir.
FIRSATI KAÇIRMA KAYGISI
Duygu yönetimi bireysel yatırımcıların en zorlandığı alanlardan biri bana göre. Coşku/kaygı geçişleri öylesine yoğun bir hal alıyor ki rasyonel karar süreçleri rafa kalkıyor. Fiyatı 5 lira olan bir hisse senedi alalım, bu hisse senedi 3 liraya düşsün, sonra 6 liraya çıksın. Yine başka bir hisse senedini 5 liradan alalım. Bu hisse senedi de 10 liraya çıksın ve 6 liraya düşsün. Bakın birinci yatırımcı zararını kurtardığı için, hatta 1 lira da kâr ettiği için çok mutlu. Diğeri ise büyük bir kâr kaybetti, şu an o da 1 lira kârda ama çok mutsuz. Oysa ikisi de 1 lira kârda. Fakat aynı miktardaki kâr oranı iki yatırımcı için aynı şeyi ifade etmiyor. Burada sosyal medyanın bence oldukça fazla körüklediği her tepeyi ve her dibi yakalama takıntısının da önemli etkisi olduğunu hatırlatmak gerekiyor.
KATLANABİLECEĞİNİZ ZARARI BELİRLEYİN
Katlanılabilir zarar veya taşınabilir kâr konuları da oldukça kişiseldir. Sizin katlanabileceğiniz zararla, benim katlanabileceğim zarar aynı olmayabilir. Sizin 100 bin liranızın 10 bin liraya düşmesi hiç canınızı sıkmazken, beni mahvediyorsa, biz sizinle aynı stratejiyi uygulayamayız. Dolayısıyla yatırımcının kendisinin dayanma gücünü/sınırını çok iyi bilmesi gerekiyor.
ARTIK YATIRIMCI DUYGUSUZ MAKİNELERLE YARIŞIYOR
Son yıllarda oldukça ilgi gören algoritmik işlemlerin yaygınlaşmasında duygu yönetiminin devreden çıkmasının önemli bir etken olduğunu düşünüyorum. Piyasa ve enstrüman sayısındaki artış, geniş işlem saatleri ve hızlanan piyasalar yatırımcıların işini zorlaştırıyor. Bu zorluk, yatırımcı tarafından önceden belirlenen koşullar gerçekleştiğinde işlem yapan otomatik emir çözümlerine olan ilgiyi ciddi miktarda arttırdı.
ALGORİTMALARLA ÇOK HIZLI İŞLEM
Hisse şu fiyata geldiğinde al ya da sat gibi basit koşullardan, indikatörlerin birbirleri ya da fiyatla etkileşimlerine, işlem, derinlik veya kurum verilerine kadar birçok alanda algoritma (algo) geliştirmek mümkün. Bu algoritmalar kişisel bilgisayarlar ya da borsa içindeki özel alanlarda yer alan ve hız için özelleştirilmiş donanımlar üzerinde çalışabiliyor.
ZOR OLAN KODLAMAK DEĞİL FİKRİ GELİŞTİRMEK
Algoritma denince insanlar ilk anda korkuyor ve kendilerini yetersiz hissediyor. Buradaki esas zorluk algoritmayı kodlamak değil fikri geliştirmektir, sonrası sanılanın aksine kolaydır. Yatırımcıların kendi stratejilerini kodlarken bakabilecekleri, mevcut örnekleri inceleyebilecekleri ‘www. algokutuphanesi.com’ isimli bir siteyi devreye aldık. Burada birçok örnek olduğu gibi eğitim videolarımız ve dokümanlarımız yol gösterici olacaktır.
SOSYAL MEDYADA 'ALGO' PAZARLAYANLARA AMAN DİKKAT!
Bazı yatırımcılar algoritmik işlemleri getiri garantisi olan bir çözüm olarak görebiliyor. Bu yüzden sosyal medyadan, internetten ya da herhangi birinden algo satın alarak işlem yapıyorlar. Ancak algoritma böyle bir şey değil. Algoritma sizin stratejinizin kodlanmış halidir. Başkasının sosyal medyada yazdığını kullanmak, istenmeyen sonuçlara neden olabilir.
BALIK TUTMAYI ÖĞRETİYOR
Tutar, finansal okuryazarlığın gelişmesinde daha aktif rol alacaklarını söyledi ve ekledi: “Kâr amacı gütmeyen Matriks Akademi ile uzun yıllardır yürüttüğümüz finansal okur yazarlığa ilişkin faaliyetlerimizi daha güçlü hale getiriyoruz. Amacımız hem yatırımcılar hem de bu konuyla ilgilenen herkes için dijital bir kütüphane oluşturmak.”
