Giriş
Bugün ‘18 Mart Dünya Geri Dönüşüm Günü’ Kaynakların azaldığı, çevrenin ve iklim değişikliğinin ön plana çıktığı bir dönemdeyiz. Yaşanabilir bir dünya ve sürdürülebilir bir ekonomi için başta çocuklar olmak üzere tüm bireylerin geri dönüşümü ve ‘sıfır atık’ prensiplerini öğrenmesi şart. Bunlar cebi korumak için de gerekli.
SERVET DEĞERİNDE ATIKLAR
Evde, işte, okulda, yolda her yerde üretirken ve tüketirken atık ortaya çıkıyor. Cam, metal, plastik veya kağıt ambalajlar, lastik, yağlar, akü, kullanılmayan elektrikli cihazlar, piller hatta kıyafetler... Çöpe dönüşen bu atıklar gezegenimizi kirletiyor ve iklimlerin değişmesine neden oluyor. Bunların çoğu aslında geri dönüşümle ekonomiye kazandırılabilecek servet ve yeşil ekonominin hammaddesi özelliğini taşıyor. Dünyamızın kaynakları artık daha kıt, kıt olmasa da üretim maliyeti çok yüksek.
TOPYEKÜN HAREKET GEREKİYOR
Pandemide ortaya çıkan tedarik sıkıntısı sonrasında Rusya-Ukrayna savaşıyla hayatın her alanında kullanılan emtia fiyatlarının nasıl rekor seviyelere ulaştığını hep birlikte gördük. O yüzden birer hammadde olan atıkların geri dönüşümüyle ilgili daha çok bilinç ve organizasyon gerekiyor. Herkesin atıklarını atmak yerine geri dönüştürerek milli bir tasarruf anlayışıyla hareket etmesi şart. Çünkü dönüştürülmediğinden ithal edilen ürünler için ülke ve birey olarak daha çok döviz harcamış olacağız.
YETERLİ FARKINDALIK YOK
Kamu kurumları, yerel yönetimler, şirketler, dernekler ve vakıflar farklı teşvik mekanizmalarıyla geri dönüşümü destekliyor. Ancak geri dönüşüm noktaları sınırlı, evsel atıkların bile nasıl ayrıştırılacağı konusunda çoğu kişi yeterli bilgi sahibi değil. Bu özel gün kapsamında Dönüşüm Derneği Başkanı Niyazi Selçuk’la atıkların dönüşümündeki ince detayları ve yapılması gerekenleri konuştuk. İşte Selçuk’un açıklamalarından öne çıkan başlıklar....
5 ADIMDA ‘SIFIR ATIK
Türkiye’nin en büyük çevre hareketi ‘Sıfır Atık Projesi’. ‘Sıfır atık’, her gün çöp depolama sahalarına gönderdiğimiz çöp miktarını azaltarak sıfıra indirmek için mücadele etmek demek. Çöp miktarını azaltabilmek için tüketim alışkanlıklarımıza bakarak, çöp oluşumuna sebep olan tüketimlerimizi gözden geçirmemiz gerekiyor. ‘Sıfır atık’lı bir yaşam için şu 5 kural çok önemli:
TÜKETİM GÖZDEN GEÇİRİLMELİ
1- İhtiyacımız olmayan bir şeyi almayı REDDET-MEK.
2- İhtiyaçlarımızı gözden geçirerek tüketimlerimizi AZALT-MAK.
3- Evimizde var olan şeylerin yenisini almak yerine YENİDEN KULLAN-MAK.
4- Ömrünü tamamlayan geri dönüştürülebilir atıkları GERİ DÖNÜŞÜM-E ulaştırmak.
5- Organik atıklarımızı kompost (doğal gübre) yapmak ya da kompost tesisine GÖNDER-MEK.
5 LİTRELİK PET YERİNE DEPOZİTOLU DAMACANA
Atık oluşumuna sebep olan davranışlarımızı tespit ederek o tarz tüketimlerimize sürdürülebilir bir çözüm bulabilmek bizim elimizde. Örneğin evinize düzenli olarak 5 litrelik plastik şişe su taşıyorsanız. Bu su tüketim şekliniz yüzünden doğaya düzenli yeni atık üretiyorsunuz demektir. Eğer depozitolu damacanaya geçerseniz, tekrar kullanılabilen bir ambalajla çevresel, ekonomik olarak doğaya ve ülke ekonomisine katkıda bulunmuş olursunuz.
KAYNAĞINDA AYRIŞTIRMA
Kaynağında ayrıştırma kültürünün yaygınlaşması çok önemli. Bu sayede hammadde tüketimini azaltırken, bu hammaddelerin çıkarılması sürecindeki çevreye verilen zararların azaltılmasına da dolaylı olarak çok ciddi katkıda bulunmuş oluruz. Daha da önemlisi bu, atıkların çöp depolama sahalarına götürülmesinin önüne geçerek ekonomiye kazandırılmasına katkı verecektir.
KULLAN-AT ÜRÜNLER HAYATIMIZDAN ÇIKMALI
- Dünya genelinde her hafta bir kredi kartına eşdeğer büyüklükte, ortalama 5 gram plastik tüketiyoruz (vücudumuza giriyor). Bu plastik kirliliği, mikroplastiklerden (beş milimetreden küçük parçacıklar) oluşuyor. Bu da yemeğimize, içme suyumuza ve hatta havaya karışıyor.
- Mikroplastiklerin oluşmasına en çok sebep olan şeylerin başında ‘kullan-at’ diye tabir edilen plastikler geliyor. Özellikle pandemi nedeniyle kullan-at yani geri dönüştürülemeyen atıkların tüketiminde yükseliş oldu. Yemek siparişleri ile evimize giren tek kullanımlık kaplar, çatallar, kaşıklar, tek kullanımlık maskeler en çok artışa sebep olan atık çeşitlerimiz. Bu tarz tüketimlerimizi hızlı ve acil bir şekilde hayatımızdan çıkarmamız gerekiyor.
- Her aldığımız su şişesi doğaya 400 yıldan fazla süre zarar verir. Bunu önlemek istiyorsak dışarıda kullanabileceğimiz bir matara edinerek, plastik su şişesi tüketimimizi sıfıra indirmek için çaba harcayabiliriz.
ÇÖPE GİDEN KUTU MALİYET OLARAK CEBİMİZİ VURUYOR
Çöp kutusuna attığımız her geri dönüştürülebilir atık daha sonraki alışverişlerimizde o ambalajlara daha fazla harcama yapmamıza sebep oluyor. Çünkü geri dönüşüme ulaştıramadığımız her ambalajın yerine yeni hammadde kullanılması, hem maliyeti hem de çevre kirliliğini artırıyor.
YEREL YÖNETİMLERE MÜRACAAT HAKKI
Atıklarınızı ayırmaya başladınız ama yaşadığınız bölgede atıklarınız ayrı toplanmıyorsa belediyenizin çevre temizlik birimine dilekçe ile başvurarak ayrıştırma kutuları talep edebilirsiniz.
ÇOCUKLARIN BİLİNCİNİ ARTIRMALIYIZ
- Geri dönüşüm konusunu evinizde çocuklarınızla eğlenceli bir oyuna çevirerek beraber uygulamalar yapabilirsiniz. Mutfakta elinizin altında ikinci bir kutunun bulunması, geri dönüştürülebilir atıkları düzenli olarak bu kutuda toplamınızı sağlarken bu alışkanlığı kazanmanızı da kolaylaştıracaktır. Basit bir karton koli kutudan çocuğunuzla birlikte aile bireylerinin kullanabileceği bir geri dönüşüm kutusu tasarlayabilirsiniz. Üzerine çocuğunuzla birlikte daha yeşil bir dünya hayalleri ile ilgili resimler yaparak kutunun amacını evdeki aile bireylerine anlatabilirsiniz.
- Çocuğunuza geri dönüşümle ilgili yerinde ayrıştırma kültürü aşılamak isterseniz faydalanabileceğiniz kaynağı YouTube’da ‘Yeşil Karıncılar Sesli Kitap’ yazıp aratabilirsiniz. Kitap, bugüne kadar sürdürülen ‘çocuğa öğretilir’ yerine öğretme işini çocuklara veren yeni bir model öneriyor.
