Giriş
Çarşıdan, pazardan ve marketten aldığınız bazı sebze ve meyveleri kendi imkanlarınızla balkonda veya mutfakta cam önünde kolayca yetiştirebilirsiniz. Tohumların fideye dönüşünü izlerken keyif alacağınız bu uğraş aynı zamanda bütçenize de destek olur. İşte basit, hesaplı ve ‘kendine yeten üretimin’ püf noktaları!
LEZZETİ DE BAŞKA OLUR
Domates, biber, maydanoz, nane, kekik, biberiye, fesleğen, marul, patlıcan, havuç, roka, soğan, sarımsak... Bir sürü para vererek aldığınız sebze ve meyveleri az bir uğraşla kendiniz de yetiştirebilirsiniz. Bunun için balkonlarınızı, mutfakta pencere önlerini kullanabilirsiniz. Bu şekilde hem eğlenip stres atarken bir yandan da bütçenize destek sağlayabilirsiniz. Üstelik kendi yetiştirdiğiniz ürünlerin lezzeti de başka olur.
NİSAN AYI TAM ZAMANI
Nisan itibarıyla bitkiler ekilmeye başlıyor. Yani şimdi tam zamanı. Güneş alan bir balkonda domates, salatalık, patlıcan, biber, fasulye, kabak, domates, kekik, biberiye ve çilek daha verimli yetişir. Daha az güneş alan kuzey cephe balkonlarda ise havuç, turp, karalahana, marul, ıspanak, biberiye, nane ve maydanoz yetiştirmek mümkün (bu bitkiler gölge ve nem sever). Özetle her evde üretim yapılabilir. Sebze ve meyvelerin çoğu 2-3 ay içinde ürün verir.
EVSEL ATIKTAN SAKSI
Saksı fiyatları yüksek gelebilir. Bunun da masrafsız alternatifi var: Evde kullanılan malzemeler. Örneğin; yoğurt kapları, kola şişeleri, 5 veya 10 litrelik pet su kapları, deterjan kapları uygun ebatlarda kesilerek kullanılabilir. Böylece bu atıklar faydalı bir malzemeye de dönüşmüş olur. Saksı plastik olursa nemi daha çok tutar. Yeşillikler ve aromatik bitkiler genelde küçük saksılarda, çatlamış bir bardakta yetiştirilebilir. Ancak domates, biber gibi bitkilerin yetişmesi için daha büyük saksılara (5-10 litrelik su kabı gibi) ihtiyaç olur. Bunların altına da delik açmalısınız.
NASIL YETİŞTİRİLİR?
DOMATES
Her cins domates saksıda yetiştirilebilir. Fide olarak diktiğiniz domateslerin alt yapraklarını büyüdükçe birer ikişer koparın. Meyveye durduktan sonra düzenli olarak sulayın. Ayrıca bitki uzadıkça destek çıtası ekleyin. Eğer tohumdan yetiştirmek isterseniz şu adımı izleyin: Tohumları ıslak bir bezde 24 saat bekletin.
Sonra saksıya toprak ekleyerek tohumları üzerine serpin. Tohumların üzerini 1 santim kalınlığında toprakla örtün. Yağmurlama şeklinde sulayın. Üzerini siyah poşetle kapatın. Çimlenmeden sonra poşeti kaldırın ve saksıyı direkt güneş ışığına maruz kalmayan ortama alın. Kaynağını bildiğiniz domatesin içindeki tohumları ayırıp kurutarak da tohum elde edebilirsiniz.
BİBER
Biber fide olarak ekilir ve dibinden çıkan yaprakları ellenmez. Bir de bitkinin büyümesini yavaşlatmaması açısından biber fidelerinde erken açan çiçekleri koparın.
SOĞAN
Soğan ve sarımsağın mevsimi yok. Her zaman ekebilirsiniz. Kış aylarında güneş alan kapalı ve serin bir balkonda sağlıklı yetişir. Kullanmadığınız ve yeşillenmeye başlayan soğanı toprakla doldurduğunuz bir yoğurt kabına gömüp sulayın, bu kadar. Arpacık soğanların ucunu toprağa gömerek de soğan yetiştirebilirsiniz. Sarımsakları da tek diş halinde kabuğunu soymadan ekin (filizlenecek kısım üstte kalmalı).
MAYDANOZ
Toprak üzerine serpiştirilen tohumların üzerini bir miktar toprakla örtmeniz yeterli. Hemen arkasından su vermelisiniz. Maydanozlar iki gün arayla sulanmalı. Sulama sonrasında saksının dibinde su birikmemeli. Belirli aralıklarla güneş alması yeterli. Mutfağınızda ya da balkonunuzda mutlaka ekili maydanoz olsun.
FESLEĞEN
Mutfakta ya da balkonda kolay yetişir. Çorbanıza eklemek için kopardıkça yeşillenir. Organik maddelerden hazırlanan torflu toprak tercih edilmeli. Tohum ve fideden yetişir. Cam kenarı gibi yerleri yani güneşi sever.
ÇİLEK
Saksıda rahatlıkla yetiştirilebilir. Torflu toprak seçin. Fide olarak ekmek ürün verme sürecini hızlandırır. Bitki gerekli güneşi almalı, toprak nemli kalmalı. Çok sulamayın ve dibi delik saksı kullanın.
BİBERİYE
Ev ortamına hızlı adapte olan bir bitki. Kumlu ve torflu toprak tercih edin. Gün ışığını sever. Yazın 2-3 günde bir sulamayı eksik etmeyin. Kopardığınız dalları 15-20 gün suda bekleterek köklenmesini ve çoğalmasını sağlayabilirsiniz.
HAVUÇ
Havuç, diğer birçok kök ayağı gibi saksılarda yetiştirilebilir ve düzgün bakıldığında yıl boyunca gelişir.
KEKİK
Toprak seçmez. Çok dayanıklı bir bitki. Saksının altı delik olmalı. Fide olarak dikmeyi tercih edin. Dikerken köklerine zarar vermeyin. Dikimden sonra bitkiye cansuyu verin. Sıcağı ve güneşi sever.
ISPANAK
Her toprakta yetişir. Ekimden önce tohumları nemli bir bezin içinde kapalı bir şekilde bekleterek daha kısa sürede çimlenmelerini de sağlayabilirsiniz. Ardından toprağa ekebilirsiniz. Solmasını önlemek için doğrudan güneş ışığında kalmasından kaçının.
SALATALIK
Geniş bir saksıya 9-10 tohum dikebilirsiniz. Ektikten sonra sulayın ve saksıyı evinizde bol güneş alan yer koyun. Filizler büyürken 7-8 saat güneş almalı. Her gün (sabah erken veye akşam üzeri) yağmurlama şeklinde sulayın. Dik olarak büyümelerini sağlamak amacıyla saksıya bir de sırık dikebilirsiniz.
MARUL
Hızlı sonuç almak için fide tercih edin. Marul fideleri her saksıya (derin olmayan) bir adet veya uzun saksılara 2-3 fide olarak ekilir. Yarı gölge alanlar marul için daha uygun. Suyu sever ama aşırı sulamayın.
ROKA VE TERE
Torflu toprak seçin. Roka ve tere tohumları genişçe saksılara ekilebilir. Roka suyu ve nemli toprağı sever. Yarı gölge alanlar, bu bitkiler için daha iyi bir ortam sunar.
TOPRAK SEÇİMİ
Poşetlenerek satılan ve ‘sebze yetiştirmeye uygun’ ibaresi yazan toprakları kullanmak işinizi kolaylaştırır. Yakınlarda açık alanlarda bulacağınız toprağı da zenginleştirerek kullanabilirsiniz. Toprağın besin değerini artırmak için mutfak atıklarını (soğan, yumurta kabuğu, çay posası gibi) karıştırabilirsiniz. Kum ve gerektiğinde gübre de eklenebilir.
FİDE Mİ, TOHUM MU?
İlk başlayanlar için fide mantıklı bir seçim. Çünkü tohumun yetişmesi biraz zaman alır ve tohumlar tutmayabilir. Fideleri, çiçekçilerden, yapı marketlerden veya ‘fidedeposu.com’, ‘fidanistanbul.com’, ‘mutbirlik.com’, ‘e-fidancim.com’ gibi siteler üzerinden alabilirsiniz. Tohumlar da birçok sitede satılıyor. Ayrıca marketten aldığınız bitkilerin (marul, nane, roka, biberiye gibi) canlı bir dalını bir bardak suya koyup (su belli aralıklarla değiştirilecek) kök salmasını bekleyebilirsiniz.
