Giriş
- Emeklilikte yaşa takılanların (EYT’li) mağduriyetini sonlandıracak düzenlemeden yararlanmak için yaş ve sigortalılık yılı yanında primin de yeterli olması gerekiyor. Eksik primler ise borçlanma yöntemleriyle kapatılabiliyor.
- Borçlanma tutarı asgari ücrete endeksli. Yeni yılda asgari ücrete hatırı sayılır bir artış daha yapılması gündemde. Bu da borçlanma maliyetini artıracak. Yani eksik primi olanların önümüzdeki 2 ayı iyi değerlendirmesinde fayda var.
ARALIKTA MECLİS’E GELECEK
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar ‘emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesini’ dört gözle bekliyor. Bu kapsamda bakanlıklar arasında oluşturulan komisyon hazırlıklarını neredeyse tamamladı. Aralık ayında detaylar kamuoyu ile paylaşılacak. Düzenleme Meclis’te yasalaştıktan sonra milyonlarca kişiye 2023 yılından itibaren emeklilik yolunun açılması bekleniyor.
4.5 MİLYON KİŞİYİ KAPSIYOR
EYT yasası için masada tek bir formülün yer aldığı ifade ediliyor. Buna göre; primi tamamlanan ve sigortalılık süresi (kadınsa 20, erkekse 25 yıl) dolan herkesin emeklilik hakkı elde etmesi gündemde. EYT yasası kapsamında yaklaşık 4.5 milyon kişinin olduğu ifade edilirken, yasa çıktığı ilk anda yaklaşık 1.5 milyon kişinin emeklilik hakkı elde edeceği öngörülüyor.
EN AZ 5000 GÜN GEREKECEK
Yasa öngörüldüğü haliyle çıkarsa en az 5000 gün prim gerekecek. Yaş şartı dışında primini ve çalışma süresini tamamlamayan yaklaşık 3 milyon kişi olduğu hesaplanıyor. Hem EYT düzenlemesi hem de normal yollardan emekli olmak için eksik primi tamamlamanın farklı yolları bulunuyor. Bunun da en pratik yolu borçlanma. Stajdan sonra veya sigortalı bir işe girdikten sonra doğum yapan anneler, askere gidenler, Bağkur’lu esnaf ve gurbetçiler borçlanma yapabiliyor.
YILBAŞINA KADAR DÜŞÜK MALİYETLİ
Borçlanma maliyeti açısından yılbaşına kadar olan süre kritik. Çünkü borçlanma tutarı, tavan ücreti asgari ücrete endeksli. Yılbaşında yüzde 50.5 zam yapılan asgari ücrete temmuzda da yüzde 30’luk ara zam yapılmıştı. Şimdi yeni yılda enflasyonun etkisini en aza indirecek önemli bir zam daha yapılması bekleniyor.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu aralık ayında bu zammı belirlemek için toplanacak. Yeni asgari ücret birçok ödeme hesabını etkiliyor. Bunlardan biri de Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödenen primler. Yeni yıldan itibaren en düşük prim tutarı asgari ücrete yapılan zam oranında artacak. Yeni tarife özellikle prim eksiği bulunan ve bunu toplu ödemeyle (borçlanma deniyor) kapatmayı planlayanların maliyetini artıracak.
SİGORTA BAŞLANGICINI GERİ ÇEKTİĞİNDEN KRİTİK
Borçlanma süreleri sigortalının prim gün sayısını artırırken bazı durumlarda ilk kez sigortalı olunan tarihi dahi öne çekiyor. Bu gibi durumlarda 1 günlük fark 1 yıl erken emekli olmayı dahi sağlıyor. EYT yasasıyla borçlanmanın önemi daha çok artacak. Örneğin; askerlik borçlanması normalde sigorta başlangıç tarihini öne çekmez, sadece prim gün sayısını artırır.
Ancak, askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış kişiler askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlanma yaptıkları gün kadar geri çekilir. Bir başka deyişle 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olup EYT kapsamına girmeyen bir kişi askerlik borçlanması yaparsa EYT hakkından yararlanabilir. Burada askerlik süresi ve 8 Eylül 1999’dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor.
GÜNLÜK ÖDENECEK EN DÜŞÜK TUTAR: 69 LİRA
Borçlanmada hesap brüt asgari ücretin (6.471 lira) günlük tutarına göre yapılıyor. Askerlik ve doğum borçlanmasında 1 günlük en düşük prim tutarı günlük brüt asgari ücretin yüzde 32’si yani bugün itibarıyla 69 lira, yurtdışı borçlanmasında ise günlük asgari ücretin yüzde 45’i yani 97 lira olarak uygulanıyor. Bu nedenle yeni asgari ücretin devreye gireceği yılbaşından önce borçlanma yapanlar avantajlı olacak. Bu durum hem EYT’den yararlanacaklar için hem de daha sonra emekli olacaklar için geçerli.
18 AY ASKERLİKTE 37 BİN 272 LİRA
En çok borçlanmayı askerliğini er ve erbaş olarak yerine getirenlerle, yedek subay okuluna gidenler yapıyor. Prim eksiği olup bu yıl bitmeden 18 ay askerlik borçlanması yapanlar 37 bin 272 lira prim ödeyerek 540 günlük askerlik sürelerini prim günlerine ekleyebilecek. Aynı kişi yeni yılda borçlanma yaptığında asgari ücret yüzde 50 artarsa 17-18 bin lira fazla ödeme yapacak.
SİGORTALI ANNEYE 2160 GÜN PRİM HAKKI
Anneler doğum sonrası ücretsiz izin kullanır ve 2 yıl çalışmaya ara verirse bu süreleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor. Bu çok önemli bir hak ve kolaylık. Doğum borçlanması normalde sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor. Ancak adına staj sigortası yatmış kadınlar da doğum borçlanması yapabiliyor.
STAJDA BÜYÜK AVANTAJ
Staj sigortası sayesinde bu şekilde borçlanma yapan kadınlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma süresi kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek. Bu yılın sonuna taban tutardan borçlanma yapan sigortalı kadınlar, bir çocuk için 720 gün borçlanma yaptığında 49 bin 697 lira ödeyecek. Yeni yılda bu tutar asgari ücret zammı kadar artmış olacak.
GURBETÇİLER DE YARARLANIR
Yurtdışı borçlanma Bağkur’a sayılıyor. Bağkur’da da en az 5400 günle emekli olunuyor. 5400 gün üzerinden hesap yaparsak, ödenecek minimum tutar da en az 520 bin lira. Asgari ücrete yüzde 50 zam gelirse bu tutar 800 bin liraya ulaşabilecek. Bu arada yurtdışı çalışma süresi ile yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler de borçlanılabiliyor.
BAĞKUR’LU İÇİN DE ŞANS VAR
7326 sayılı Yapılandırma Kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021’e kadar ödeyemeyen veya yapılandırmayanların 30 Nisan 2021’den önceki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 itibarıyla yeniden başlatılmıştı. Şimdi eline para geçenler ve yapılandırmadan yararlanamayanlar dondurulan süreleri bu yılki Bağkur primi üzerinden (aylık 2.232 lira) kapatabilir. 1 Ocak’tan sonra borçlanmanın maliyeti daha da artacak.
BAŞKA HANGİ SÜRELER EK PRİM KAPSAMINDA?
- 4C’li olarak görev yapan personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri.
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri.
- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların staj süreleri.
- Sigortalıyken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri.
- Grev ve lokavtta geçen süreler.
- Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri.
- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ayın başına kadar açıkta geçirdikleri süreler. v4857 sayılı Kanun’a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri.
