Giriş
Hayatımızın birçok alanında “Erken müdahale hayat kurtarır” cümlesini duymuşuzdur. Buradan yola çıkarak “Çocuk gelişiminde erken müdahalenin önemi” konusunu inceleyelim.
Bebeklik ve erken çocukluk dönemi, insanın hayatındaki en önemli dönemdir. İnsan için bu kadar önemli olan bir dönemde gelişimin olumsuz etkilenmesi ya da gelişimsel risklerin olması kişinin hayatını etkiler.
Riskli bebek ve riskli çocuk nedir?
Gelişimsel farklılıklar doğum öncesi dönemde yapılan testlerle tespit edilebilmesine karşın bazen bebek dünyaya geldikten sonra da gelişiminde farklılıklar oluşur. Buna doğum anında yaşanan komplikasyonlar, çevresel faktörler, lohusalık dönemi, kazalar, havaleler, epileptik ataklar gibi durumlarda etki eder. Bu durumu yaşayan birey “riskli bebek ya da riskli çocuk” tanımı içinde yer alır. Bu tanımı biraz daha detaylandıracak olursak;
- Prematüre doğmuş,
- Düşük kilo ile dünyaya gelmiş,
- Yoğun bakımda kalmış (Nöbet, kalp ve nörolojik problemler vb.)
- Doğum anında yaşanan değişik komplikasyonlara maruz kalmış (Kordon dolanması, oksijensiz kalma, kanama vb.)
- Zor gebelik ve sıkıntılı lohusalık süreci yaşamış,
- Doğum sonrası çevresel ve fizyolojik olarak olumsuz ortamlara maruz kalmış ve bunun sonucunda nöro-gelişimsel sorun yaratma potansiyeli olan bireyler
Gelişimsel gecikme ve farklılık nedir?
Çocuğa bir uzman tarafından yapılan gelişimsel tarama ve değerlendirmeler sonucunda, beklenen gelişimsel performanstaki yetersizliğin olması durumu gelişimsel gecikmeyi belirler. Bu duruma eşlik eden klinik bulgu ve belirtilerin olduğu gelişimsel durum ise gelişimsel farklılıktır.
Erken çocukluk dönemi beynin gelişimi ve öğrenmesi için 'altın çağ' diye tabir ettiğimiz bir dönem. Bu dönemde gelişimsel farklılıklar ve sorunların belirlenip hemen müdahale edilmesi çocuk için hayati önem taşır.
Riskli bebek/çocuk demek, engelli bebek ya da çocuk demek değildir. Gelişimsel risklerin erken tanılanması ve doğru müdahale edilmesiyle sorunlar ortadan kalkabilir.
Erken müdahalenin amacı
Erken müdahale programlarıyla 0-6 yaş döneminde gelişimsel risk taşıyan, gelişim geriliği olan bebek ya da çocukların uzman kontrolünde hazırlanmış özel programlarla gelişimlerinin desteklenerek, yaşıtlarının seviyesine gelmesini amaçlanır.
Bunlardan bazıları;
- Gelişiminde gerilik ya da yetersizlik saptanan bireye doğru müdahale ederek nörogelişimsel sorunlarını yok etmek ya da en aza indirgemek,
- Çocuğun çevresindeki kişileri de sürece dahil ederek, bilinçlenmeyi sağlamak ve çocukla doğru bağ ve iletişim kurmayı öğretmek,
- Sağlıklı gelişen çocukların topluma katılmasını sağlamak,
- Bilinçli ebeveyn olmayı sağlamak,
- Çocuğun ileri de karşılaşabileceği sorunları erken dönemde fark edip müdahale ile iyileşme sürecini hızlandırmak.
Çocuğunuza uygulanan erken müdahale programının, çocuğun gelişimine odaklı, aile destekli, işbirlikçi, ihtiyaçları karşılayıcı ve multidisipliner bir yapıda olması kaliteli bir erken müdahale için önemlidir.
Peki ne yapmalı?
Doğumdan sonra bebeğin eklem ve kaslarındaki yetersizlik ya da kısıtlılık, kalça çıkıklığı gibi fizyolojik ve nörogelişimsel kontroller birçok sorunun erken tanılanmasında önem teşkil eder.
Siz ya da çevreniz çocuğunuzla ilgili farklılıkları gözlemliyor fakat ne yapmanız gerektiğiniz bilmiyorsanız, çocuk doktoru, çocuk psikiyatristi ya da çocuk nöroloji uzmanıyla gözlemlerinizi paylaşmanız ve gelişim testi yaptırmanızda fayda var. Çıkan sonuçlar neticesinde yol haritanızı oluşturmaya başlayabilirsiniz.
Erken çocukluk diye tabir ettiğimiz (0-6 yaş) dönemde bazı durumlarda tanı koymak güç. Gelişimsel farklılıklar ya da uyaran eksikliği sebebiyle çocukta gelişimsel gerilikler olabilir. Benim önerim; vakit kaybetmeden bir uzmanla çalışmaya başlayın. Çalıştığınız uzman erken müdahale programları açısından yeterli eğitimleri almış olmalı. Bu eğitimlere ebeveyn ve çocuğun hayatındaki diğer kişiler de katılmalı.
Erken çocukluk döneminde uygulanan her program her çocuğa uygun değildir. Programlar çocuğun gelişimsel farklılıklarına göre seçilmelidir.
Unutmayın, “Erken müdahale hayat kurtarır.”
