Çocuklar kalem tutmayı nasıl öğrenir?

Okulların açılmasıyla birlikte yapmış olduğum çocuk değerlendirmelerinde en fazla gözlemlediğim sorunlardan biri çocukların kalem tutma becerilerindeki yetersizlikler, ellerinin çabuk yorulması, dominant el tercihinin olmaması gibi davranış özelliklerini söyleyebilirim. Bu davranış özellikleri çocukların masa başı çalışmalarını sevmemelerine, kalem tutma becerisi gerektiren aktiviteleri yapmayı reddetmelerine neden oluyor.

Ebeveynlerin bir hevesle  aldığı etkinlik ve boyama kitapları, çocukların gelişimi için önemli olsa da çocuğun ilk önce kalem tutmayı öğrenmesi gerekir. Kalem tutma becerisi, el göz koordinasyonu ile kas gelişimini içine alan bir gelişim sürecidir.

Okul hayatına hazırlık ve sağlıklı gelişime destek olmak için çocuğun kalem tutma becerisini geliştirmek gerekiyor. Bazı çocuk yaşı küçük olmasına rağmen kalemi çok düzgün tutarken, bazı durumlarda ise yaşından beklenmeyecek şekilde kalemi kullanmakta zorluk çekmektedir.

Çocuklar neden kalem tutmayı öğrenemez?

Çocuk gelişiminde kalem tutma becerisini kapsayan gelişim alanı ince motor becerilerdir. İnce motor beceriler makas kullanma, çatal/kaşıkla yemek yeme, kule yapma, düğme ilikleme, boyama gibi çalışmaları içine alır. Bunun için çocuğun gelişimini değerlendirirken bir bütün olarak bakmak ve gelişim dönemlerine uygun hareket etmek önemlidir.  

Kalem tutma becerisindeki yetersizlik nedenleri:

• Motor kasların zayıflığı
• Duyusal hassasiyet ve senkronizasyon eksikliği
• El göz koordinasyonu azlığı
• Postural duruş bozukluğu
• Alışkanlıklar
• Yanlış kalem seçimlerini sayabiliriz.

Yaşlara göre kalem tutuş nasıl olmalıdır?

Gelişimin içten dışa olduğunu düşünürsek, çocuklarında kalemi kavrama ve tutuş şekilleri yaşlara göre farklılık göstermektedir. El kasları güçlendikçe, el göz koordinasyonu yerleşmeye başladıkça kalemi daha kontrollü tutar ve çizimlerin anlamı , şekli oturmaya başlar. Çocuğun el tercihi fonksiyonel bir serebral lateralizasyon olarak kabul edilmekte ve beyinle bağlantılı bir süreçtir.  Sağ elimizi sol beyin, sol elimizi ise sağ beyin kısmı yönetmektedir. Çocuğa kalemi tutacağı el konusunda kesinlikle baskı yapılmamalıdır. El tercihi konusunda çocuğun zamanla baskın / dominant elini tercih etmesine fırsat verilmelidir.

Yaşlara göre tutuş şekilleri:

12-24 ay: Avuç içi

2-3 yaş: Tüm parmakla tutuş

3-4 yaş : Dört parmakla tutuş

4-5 yaş ve sonrası: Üç parmak tutuş ( Normal tutuş şekli başparmak, işaret parmağı ve orta parmağın ucunun alttan desteklendiği  tutuş şeklidir.)

Kalem seçiminde nelere dikkat etmelisiniz?

Çocuğunuza seçeceğiniz kalem ve boya türlerinin zehirli/toksit maddeler içermediğine emin olun. Kavramasının kolay olması için Jumbo ya da üçgen kalemler tercih edebilirsiniz. Kalemlerin uçlarının yumuşak olması çocuğun rahat boyama yapmasını sağlar.  Renklerin canlı ve parlak olması çocuğun hayal gücünü destekler. Çocuklar kalemle çalışmayı sevince duvarları, koltukları hatta giysileri bile boyayabilirler. Bu yüzden yıkanabilen boya kalemleri tercih etmeniz hayatınızı kolaylaştırabilir. Kaleme takılan tutma aparatları çocuğun kalemi daha rahat kavramasını sağlar. İnternet ya da kırtasiyelerde bu aparatları bulabilirsiniz.

Motor becerileri geliştirecek aktiviteler nelerdir?

Evde yapabileceğiniz basit oyun ve egzersizlerle çocuğunuzun ince motor kas gelişimini destekleyerek geliştirebilirsiniz. Çocuğunuzla çalışırken masa da olmaya özen gösterin. Çocuğunuzun doğru bir pozisyonda oturmasını sağlayın. Duruşunun yazı yazmaya uygun açıda olması önemlidir.

Size gün içinde evde çocuğunuzun ince motor becerilerini ve doğru kalem tutma sürecini geliştirecek etkinliklerin listesini hazırladım.

Doğru kalem tutuşu desteklemek için yapabilecekleriniz:

• Yumuşak ve plastik dokudaki stres topları, parmak egzersiz toplarını sıkma ve bırakma çalışmaları
• Farklı sertlikte oyun hamuruna şekil verme
• Farklı direnç baskısındaki mandalları bir yere takma/çıkarma
• Kavanoz ve şişe kapaklarını eşleştirip, açma/kapama
• Fıs fıs şişesi ile çiçek sulama
• Paket lastiklerini farklı boyuttaki kavanozlara geçirme
• İpe boncuk geçirme
• Labirent takibi ya da kavisli yollarda elini kaldırmadan oyuncak araba sürme
• Kesme yapıştırma çalışmaları
• Parmakları sırayla baş parmağa değdirme
• Origami çalışmaları
• Boyama ve çizgi çalışmaları
• El arabası yürüyüşü

Yapmış olduğunuz çalışmalara rağmen çocuğunuz hala doğru şekilde kalemi tutmakta sorun yaşıyorsa bir uzman görüşü almanız yararlı olacaktır. Kalem tutma becerisi gelişmemiş çocuklar okul hayatlarında, öz bakım ve ince motor becerilerinde zorluk çekmektedir.