Çocuklarda gelişim geriliğine dikkat!

Gelişim geriliği ülkemizde en yaygın olan gelişimsel sorunlardan biridir. Büyüklerimizden hep duyduk “Bizim zamanımızda ağaçlara tırmanır, folluktan yumurta toplar, çamurla oynardık.” gibi cümleleri…

Ne acıdır ki şimdiki çocuklar bırakın folluktan yumurta toplamayı, birlikte oyun oynayamıyor, çamura dokunamıyor. Peki neden böyle oldu?

Yoğun çalışma hayatı, dört duvar arasında kalma, yetersiz uyaran eksikliği, bakıcı ile yoğun zaman geçirme, televizyon karşısında artan zaman gibi nedenleri sayabiliriz. Yapmış olduğum danışanlarımla görüşmelerimle çoğunlukla temelinde biyolojik bir sorun yoksa ebeveyn tutumları, uyaran eksikliği, kaliteli ve doğru zaman geçirmenin azlığı çocuklarda davranış problemlerine ve gelişim geriliğine neden olmaktadır.

Büyümenin en hızlı olduğu dönem gebelik , 2 yaş ve ergenlik sürecidir. Gelişimin en önemli temellerinin atıldığı erken çocukluk mutlaka doğru desteklenmesi gereken dönemdir. Çocuk bu dönemde öğrendikleri üzerine ileri ki yaşamının temelini kuracaktır. Bu alandaki eksiklikler bize sorunların geleceğini söyler. Çocuğun gelişiminde sorun olduğunun en büyük habercisi konuşmamasıdır. Daha sonra da motor beceriler dediğimiz koşma, zıplama, tutma, kavrama vb. gelir. Çocukları birbiriyle kıyaslamak yerine gelişim seviyelerine dikkat ederek değerlendirmek önemlidir.

Örneğin:

6 aylık-1 yaş çocuğu;

• Tanıdığı kişilere tepki verir.
• Keyif aldığında sesler çıkarır.
• Sesin geldiği yönü bulur.
• Göz kontağı kurar.
• Annesinin sesini ayırt eder.
• Babıldar.
• Müzikli oyunlar ilgini çeker.
• Konuşmaya benzer kelimeler söyler.

1—2 yaş çocuğu;

• 1 yaş civarı birkaç sözcüğü vardır.
• Taklit etme başlamıştır.
• 2 yaşına doğru 20 ile 50 kelimesi vardır.
• İkili cümle kurar. (Mama ver…)
• Soru sorma başlar.
• Zamir kullanır.
• Duyduğu sesleri ve kelimeleri taklit eder.

Eğer çocuk 24 aylık olmuş hala konuşmuyorsa mutlaka bir çocuk pediatrist’ nin görmesi gerekir. Ailelerin yaptığı en büyük hata zamanla durumun düzeleceğini beklemektir. “Amcası da geç konuştu. Erkek çocuk geç konuşur. Zamanı gelince yapar.” gibi cümlelerle kendinizi avutmayın. Bu sizin için zaman kaybıdır. Kaybettiğiniz zamanla çocuğunuz ile yaşıtlarının arasındaki gelişim eğrisi açılacak ve sorun daha da büyüyecektir.

Çocuğun motor gelişimdeki gerilik oturma, yürüme, denge, el - göz koordinasyonu, kavrama gibi becerilerde kendini gösterir.

Örnek:

Bebeğin kafasını dik tutması

• 7/9 aylıkken 10/15 dk desteksiz oturması
• 1 yaşında sıralayarak da olsa yürümesi
• Parmakla işaret etmesi
• Oyuncaklarla amacına uygun oynaması
• Küplerle kule yapması
• 9/12 aylıkken çatal/kaşık kullanması beklenir.

Gelişim Geriliği’nin nedenleri

Gelişimsel geriliğin biyolojik ve çevresel faktörleri vardır. Bunlardan bazıları;

• Gebelikte beslenme ve alkol, ilaç kullanımı
• Depresyon
• Doğum sırasında yada sonrasında oluşan komplikasyonlar
• Yetersiz ebeveyn tutumları
• Çocuğun dengesiz beslenmesi
• Nörolojik ve kromozomsal bozukluklar
• Uyaran eksikliği
• Yalıtılmış çevre düzeni
• Genetik faktörler
• Sosyal, kültürel ve ekonomik nedenleri söyleyebiliriz.

Gelişim sorunları pek çok alanda görülebilir. Dil, motor, bilişsel gelişim alanlarının birinde olabileceği gibi çoklu alanlarda da gerilik görülebilir. Örneğin: 2 yaşındaki çocuğun konuşması ve cümle kurması gerekir. Yaşıtlarına göre zıplama, dengede kalma, tutma ve kavrama becerilerinde geriyse; sosyal/duygusal uyumu bozuk davranış sorunları yoğun problem çocuksa ; yaşıtlarının yapabildiği oyunları yada zihinsel aktiviteleri yapamıyorsa destek alınmalıdır.

Bu alanlarda bazen yetersiz uyaran olduğunda bazen de nörogelişimsel sebeplerden dolayı gecikme olur. Sizin gözünüze çarpan bir durum yoksa bile yılda bir kez mutlaka gelişim testi yaptırın. Ülkemiz de kullanılan Denver II ve AGTE gibi gelişimsel tarama envanterleri ile çocuğunuzun dil, motor, özbakım, sosyal/duygusal, bilişsel/zeka alanları incelenir. Uzman değerlendirmesinde anne ve babanın da gözlemi önem taşımaktadır. Değerlendirme sonuçları sizlerle paylaşılarak evde nasıl desteklemeniz gerektiği hakkında yönlendirme yapılır. Böylece oluşabilecek olumsuz durumları erken müdahale ile önlemiş ve sizin de daha bilinçli ebeveyn olmanız desteklenmiş olur.

Unutmayın “ Her çocuk farklı gelişir. Erken müdahale hayati önem taşır.”