Giriş
Zeka tüm insanlarda var olan ve geliştirilebilen bir nörogelişimsel süreçtir. Zeka gelişimine genetik faktörler kadar çocuğa bakım verenlerin davranışları, tutumları ve çevresel faktörler de etkilidir.
Bu yazıda “Zeki anne babanın çocuğu da zeki olur mu? Çocuğun zeki olması için ne yapmalı? Zeka sonradan gelişir mi?” sorularına birlikte cevap arayacağız.
Beynimizin oluşumunda ve işleyişinde nöronların, sinapsların ve nöroplastisitenin önemi büyüktür. Anne karnında oluşup gelişmeye başlayan beyin, hayatımız boyunca gelişmeye ve değişmeye devam eder.
Her çocuğun birbirinden farklı ve biricik olduğunu düşünürsek, çocuğunuzun zeka gelişimini desteklemek için daha anne olmaya karar vermeden önce harekete geçmeniz gerekiyor.
1. Vücudu bebeğe hazırlama ve beslenme
Gebelik dönemi öncesi anne adaylarının vücutlarını hormon, vitamin ve mineral olarak sağlıklı hamile kalmaya hazırlamış olmaları gerekir. Gebelik sürecinde annenin sağlıklı beslenmesi, alkol ve sigaradan uzak durması, folik asit ve omega açısından zengin beslenmesi bebeğin gelişimi için hassas olunması gereken bir noktadır.
2. Gebelik sürecine hazırlanma
Anne adayının psikolojik olarak huzurlu ve mutlu bir gebelik süreci yaşaması, bebeğini kabullenişi ve bağ kurması, bebek ile ebeveyn arasındaki bağı kuvvetlendirir. Anneler bu anlamda biraz daha şanslı oluyor. Gebelik süreciyle beraber bebekle daha kolay ve direkt bir bağ kurma şansını yakalayabiliyorlar babalara kıyasla. Bu yüzden bebek dünyaya geldikten sonrada babanın bebeği ile bağ kurması, kabullenmesi, ihtiyaçlarını karşılaması, onu sevmesi gelişimin sağlıklı ilerlemesi için kritik bir öneme sahiptir.
3. Genetik faktörler
Zeka gelişiminde genetik faktörlerin etkisi yadsınamaz. Halk arasında duyduğumuz “Zeki olan ebeveynlerin çocukları da zeki olur” söyleminde sadece genetik faktörlere göre karar veremeyiz. Çünkü zeka gelişen ve değişen bir yapıdır. Özellikle de erken çocukluk döneminin ilk 4 yılında beyin saniyede 750-1000 nöroplastisite bağlantı kurmaktadır. Ve ilerleyen dönemlerde sinaptik budama başlıyor.
4. Yapılandırılmış çevre
Genetik faktörlerin yanında çocuğa bakım verenlerin tutum ve davranışları, çevresel faktörler de zeka gelişimine etki etmektedir. Bunun için çocuğa doğduğu andan itibaren yapılandırılmış ortam sunulması , duyularını harekete geçirerek dünyayı keşfetmesi sağlanmalı, çocuk gelişimsel oyunlar ve geliştirici oyuncaklarla desteklenmelidir.
5. Anne sütünün yararı
Yapılan araştırmalarda maksimum 2 yaşına kadar anne sütünü alan çocukların akademik başarılarının, sosyal-duygusal uyum becerilerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Annenin bebeği emzirirken kurmuş olduğu tensel, duyusal ve duygusal bağ sayesinde, anne bebeğini nörogelişimsel olarak tetikleyerek yeni sinaps bağlantıları kurmasını sağlar.
6. Bebeğin bakım rutini ve dengeli beslenme ihtiyaçlarının karşılanması
Çocuğun sağlıklı büyümesi için uyku, beslenme ve oyun olmazsa olmazıdır. Yaşına uygun ek gıdalara geçiş, beslenmesinde tüm besin değerlerinden dengeli ve yeterli şekilde alması zeka gelişimini olumlu yönde etkiler. Vitamin eksikleri, tiroid sorunları beyin gelişimini sekteye uğratabilir. Düzenli doktor kontrolleri ve tahliller ile bunun önüne geçebilirsiniz.
7. 3 T Kuralı (Televizyon, Tablet, Telefon uzak durma)
Ve çocukların uzak durması gereken 3 T (Telefon, Tablet, Televizyon) kuralını aklınızdan çıkarmayınız. 2 yaşından önce çocuklar kesinlikle mavi ekrana maruz kalmamalıdır. 3 T Kuralını hayatınıza yerleştirin, net bir şekilde uygulayın. 2 yaşından sonra yaşına uygun olabilecek şekilde izleme süreleri koyarak, birlikte izleyip, sohbet ederek sürece eşlik edin. Bebeklerin çok erken yaşta mavi ekrana maruz kalmaları ciddi (otizm, sosyal uyum bozuklukları, konuşma problemleri vb.) risklerin temelini oluşturur.
8. Oyunun ve oyuncakların zekaya etkisi
Çocuğunuzla bolca oyun oynayın. Etkileşim ve iletişim içinde olun. Çocuğun gelişimsel süreçlerine uygun oyunlar oynayarak onun zekasını geliştirebilirsiniz. Oyuncak seçiminde pahalı , popüler oyuncaklar yerine daha fonksiyonel ve ilgi çekici malzemeler kullanarak kendi oyuncaklarınızı yapabilirsiniz ya da alabilirsiniz. (Şişelerden marakas, duyu kartları, tencereler , kapaklar…)
9. Açık havada zaman geçirmenin önemi
Doğada duyularımız aktif çalışır. Beyin öğrenmeye daha açıktır. Bunun için her gün çocuğunuzla parka gitmeye, doğada zaman geçirmeye özen gösterin. Sporu hayatınızdan eksik etmeyin.
10. Koşulsuz sevgi ve kabul
Son olarak çocuğunuzu sadece “koşulsuz sevin”. Çocuğunuzun durumu ne olursa olsun sadece sizin çocuğunuz olduğu için bile biricik ve özel. Çocuğunuza onu her hali ile kabul ettiğinizi ve sevdiğinizi bolca hissettirmeyi ve söylemeyi unutmayın.
Sevgilerimle…
