Yaşasın Cumhuriyet

“Türkiye, 1923’te, egemenliğini halktan alan, halkın kendi kendini yönettiği bir cumhuriyete dönüştü. Gazi Mustafa Kemal ve arkadaşları cumhuriyeti ilan ederek bu sistemin adını koydu. Ancak, adını koymanın çok kolay olduğunu sanmayın. Çünkü mebuslar (milletvekilleri) içinde hâlâ halifeyi ve padişahı isteyenler vardı. Hatta bunların bazıları Kurtuluş Savaşı komutanlarıydı, “Biz padişaha yemin etmişiz, öyle asker olmuşuz” demişlerdi.

İşte burada Atatürk faktörü devreye giriyor. Atatürk olmasaydı zaten bu kadar insanı bir araya getiremezdiniz. İkincisi, Atatürk’ün uzak görüşlülüğünün önemi...

Daha en başında, cumhuriyet kurulmadan da önce, Kurtuluş Savaşı’nın birçok komutanı bile İstanbul’a girmek, onu geri alabilmek ümidinde değildi. Anadolu’nun bir kısmını kurtarmak onlara göre o an için yeterliydi.

Halbuki Atatürk bir dâhi olduğu için karşı tarafın açığını görmüş ve “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” demişti. Cumhuriyetin ilanı da böyle bir uzak görüşlülüğün eseridir.”

★

Prof. Dr. İlber Ortaylı bugün 94’üncü yaşını kutladığımız cumhuriyetimizin ilanının işte böyle anlatıyor... Peki, cumhuriyet Türkiye’ye neler kazandırdı? İlber Hoca’dan okumaya devam edelim:

“O kadar çok şey var ki... Türkiye kapalı köylerde yaşayan bir ülkeyken özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra dünya ticaretine entegre olup bir birikim sağlayabildi. Okullar, imparatorluktan kalmaydı; cumhuriyet, üstüne çok iyilerini ilave etti. Mesela Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ziraat Enstitüsü... Buralardan yeni tip bilginler, yeni entelektüeller çıktı. Onun için cumhuriyet bir seferberliktir. Türk köylüsü, cumhuriyetten önceki ezikliğinden, fakirliğinden kurtuldu.

Bilhassa II. Dünya Savaşı’ndan sonra... Ve en mühimi, cumhuriyetin getirdiği hukuk sistemidir. Bu, bize hayatı kolaylaştıran bir yaşam biçimi ve modeli sundu. Cumhuriyetten evvel, Türkiye’de kadın hareketlerinde, kadının aydınlanmasında bir atılım vardı. Ancak cumhuriyet, bu hareketleri yönlendirmeyi, kanunlaştırmayı, sistemleştirmeyi başardı.

Kadının toplum hayatındaki yerini, üstelik birçok Batı toplumundan önce kadınlara seçme-seçilme hakkı vererek sağlamlaştırmış olması, cumhuriyetin en önemli kazanımlarından biridir.”

★

İşte bu yüzden bir bayramdır cumhuriyetin ilanı... 29 Ekim, bu milletin karanlıklardan aydınlığa uzanan yolculuğunun miladıdır. Yaşasın cumhuriyet! Kutlu olsun 29 Ekim!