Giriş
Yıl sonu yaklaşırken en çok soru aldığımız konuların başında, “Emeklilik talebini ne zaman yapmam avantajlı olur?” konusu yer alıyor. Çünkü yılın son ayı olan aralık ayında emeklilik başvurusu yapılması ile yeni yılın ilk ayı olan ocak ayında yapılması halinde, farklı aylık tutarı ortaya çıkıyor. Bu fark bazen çok az olduğu gibi, bazen de çok olabiliyor. Farka emekli aylığı hesabında kullanılan parametreler yol açıyor. İşte bu konuda merak edilen tüm detaylar...
NEDEN FARKLI ÇIKIYOR?
Emeklilik başvurusunu 2023’te mi yoksa 2024’te mi yapmanın avantajlı olduğu her sigortalı için değişir. Yani bu soruya verilecek cevap, sigortalıların büyük bir bölümünü kapsasa da tüm sigortalıları kapsamayabilir. Çünkü 2000’den önce, 1 Ocak 2000 ile 1 Ekim 2008 arası ve 1 Ekim 2008’den emekli aylığı talep tarihine kadar olan dönemde ödenen primler ve prim hesabına esas kazanç tutarları emekli aylığını farklı ağırlıkta etkiliyor. Çünkü bu dönemlerde emekli aylığı hesaplanma usulü değiştirildiğinden, söz konusu dönemlere ilişkin emekli aylığı farklı şekilde hesaplanıyor. Bu üç döneme ilişkin hesaplanan emekli aylıkları toplamı emekli aylığı tutarını belirliyor.
BÜYÜME VE ENFLASYON ETKİSİ
Emeklilik dilekçesini yılbaşından (1 Ocak 2024’ten) önce mi yoksa sonra mı (1Ocak 2024 ve daha sonra) vermenin daha avantajlı olduğunun tespiti için; 2023 yılında emekli aylıklarına yapılan kümülatif zam oranı ile, 2023 yılı güncelleme katsayısının (2003 yılı TÜFE artış oranı + gelişme hızının yüzde 30) belirlenmesi gerekiyor. 1 Ocak 2023’ten itibaren geçerli olmak üzere emekli aylıklarına yüzde 30, yılın ikinci yarısı içinde 1 Temmuz 2023’ten itibaren geçerli olmak üzere yüzde 25 oranında zam yapıldı. 2023 yılında emekli aylıklarını yapılan bu zamların kümülatif oranı yüzde 62.5’tir.
GÜNCELLEME KATSAYISI
2023 yılı enflasyon oranı (TÜFE) 3 Ocak 2024’te, gelişme hızı (büyüme oranı) ise muhtemelen Mart 2024 ayının sonunda veya Nisan 2024 ayı başında açıklanacak. Yani henüz belli değil. Ama gerek Merkez Bankası’nın beklentisi gerekse Orta Vadeli Program (OVP) verilere göre, yaklaşık olarak bu parametreleri belirlememiz mümkün. Bu kapsamda yapılan hesaplamayla 2023 yılı güncelleme katsayısı muhtemelen 1.6650 civarında çıkıyor.
YIL BİTMEDEN BAŞVURU YAPILIRSA
Aralık ayı çıkmadan emekli aylığı talebinde bulunanlara 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren emekli aylığı bağlanacak. Çok özet olarak anlatacak olursak, bağlanacak emekli aylığı şu şekilde hesaplanacak: 1 Ocak 2000’den önceki döneme ilişkin olarak katsayı ve gösterge sistemine göre (eski usule göre) hesaplanan kısmi aylık ile 2000’den itibaren prime esas kazanç tutarları, ait olduğu yıldan emeklilik talep tarihinden (Aralık 2023 ayından) önceki yılın (2022 yılın) sonu itibariyle güncelleme katsayına göre artırılarak güncellenecek. Ve prim ödeme gün sayısına göre emekli aylığı hesabına esas; ortalama aylık kazanç tutarı ve aylık bağlama oranı bulunacak. Ortalama aylık kazanç tutarı ile aylık bağlama oranı çarpılarak emekli aylığı tutarına ulaşılacak. Hesaplanan emekli aylığı 2023 yılı emekli aylıklarına ocak ve temmuz dönemlerinde yapılan zammın kümülatif oranında (yüzde 62.5 oranında) artırılacak. Daha sonra da Ocak 2024’te emekli aylıklarına yapılan zam oranında tekrar artırılacak.
YENİ YILDA NASIL OLACAK?
Ocak 2024 ayı içinde emekli aylığı talebinde bulunanlara 1 Şubat 2024 tarihinden itibaren emekli aylığı bağlanacak. Dolayısıyla Ocak 2024’te aylık talebinde bulunanın, Aralık 2023’te aylık talebinde bulunana nazaran bir emekli aylığı kaybı olacak. Bağlanacak emekli aylığı şu şekilde hesaplanacak: 1 Ocak 2000’den önceki döneme ilişkin olarak, katsayı ve gösterge sistemine göre (eski usule göre) hesaplanan kısmi aylık ile 2000’den sonraki prime esas kazanç tutarları, ait olduğu yıldan, emeklilik talep tarihinden (Ocak 2024 ayından) önceki yıl olan 2023 yılı güncelleme katsayısına göre artırılarak güncellenecek. Ve prim ödeme gün sayısına göre emekli aylığı hesabına esas ortalama aylık kazanç tutarı ve aylık bağlama oranı bulunacak. Ortalama aylık kazanç tutarı ile aylık bağlama oranı çarpılarak emekli aylığı tutarına ulaşılacak. Hesaplanan emekli aylığı; Ocak 2024’te emekli aylıklarına yapılan zam oranında artırılacak.
KIDEM TAZMİNATI UNUTULMAMALI
Emeklilik başvuru tarihini belirlerken göz ardı edilmemesi gereken önemli unsurlardan biri de ‘kıdem tazminatı’dır. Çünkü 2023’te emekli olacakların kıdem tazminatı, 2023’te aldıkları en son ücretleri üzerinden, 2024’te emekli olacakların kıdem tazminatı da 2024’te alacakları son brüt ücretleri üstünden hesaplanacaktır. Bu da 2024 başından itibaren asgari ücrete yapılacak zamdan dolayı 2024 emeklilerinin daha fazla kıdem tazminatı alacağı anlamına geliyor. Ocak 2024’te brüt asgari ücretin 20 bin liraya yükseleceğini varsayarsak, bir yıl çalışması karşılığında 20 bin lira kıdem tazminatı hesaplanacak. Memur maaşlarında yapılacak zamma paralel olarak kıdem tazminatı tavan tutarı da artacağından (yüzde 50 civarında artış beklenmekte), özellikle brüt ücret tutarı 2023 yılı kıdem tazminatının tavan tutarı olan 23 bin 489.83 liranın üstünde olanların, 2024’te emekli olmaları halinde daha fazla (yaklaşık yüzde 50’ye yakın) kıdem tazminatı alacaklarına hiç şüphe yok.
SONUÇ
Sonuç olarak aralık ayı enflasyon oranının yüzde 3 altında çıkması halinde emeklilik başvurusunun Aralık 2023 ayı sonuna kadar, yüzde 3’ün üstünde çıkması halinde ise Ocak 2024 ayında emeklilik talebinde bulunmaları avantajlı olacaktır. Başka bir ifade ile 2023 yılı enflasyon oranının yüzde 65’in altında çıkması halinde 2023’te, üstünde çıkması halinde 2024’te emeklilik başvurusu avantajlı olacaktır. Gerek asgari ücrete yapılacak zam, gerekse kıdem tazminatı tavan tutarının memur maaş zammı neticesinde yükselecek olması Ocak 2024’te emeklilik başvurusunu avantajlı kılmaktadır.
