Giriş
SSK’lı ile Bağkur’luların emekli olabilmesi için gerekli prim şartı arasında 4000 güne varan fark bulunuyor. Yaş haddinden emeklilikte dahi fark 1800 güne ulaşıyor. Esnaf ve sanatkarlar bu farkın kaldırılmasını ve sosyal güvenlikte norm birliğinin sağlanmasını istiyor. Bu konuda çalışma da gündemde. Primlerin eşitlenmesi halinde Bağkur’lu daha erken emekli olabilecek.
BAŞLARKEN
Ülkemizde 11 meslek kolunun farklı dallarında faaliyet gösteren 2.5 milyon civarında esnaf-sanatkar bulunuyor. Bu sayının yaklaşık yarısının yanında en az 1-2 kişinin istihdam edildiği düşünülürse, esnaf-sanatkar denilince 4-5 milyonu bulan bir kesimden bahsetmek mümkün. Aileleriyle birlikte bu kesimin, ülke nüfusunun neredeyse dörtte birini oluşturduğu da bir gerçek. Kendileri ile birlikte geniş bir kitleye istihdam imkanı yaratan esnaf-sanatkarlar, aynı zamanda geleneksel usta-çırak ilişkisi ile iş piyasasına nitelikli eleman da yetiştiriyor. Üretim ve ihracat potansiyelleri ve yarattıkları katma değerle ekonominin can damarı olan esnaf kesimi, tüm gayretlerinin karşılığında emekli olma hayali kuruyor ama prim adaletsizliği nedeniyle mutsuzlar. Esnafın sigorta kapsamındaki yaşadığı sorunları ve taleplerini bugün itibarıyla sosyal güvenlik uzmanı ve yazarımız Ekrem Sarısu’nun anlatımıyla sayfalarımızda yayımlayacağız.
EYT İLE GÜNDEME GELDİ
Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT’li) ilgili yasa tasarısının Aralık 2022’de bitirileceğinin açıklanması üzerine toplumun değişik kesimleri de sorunlarının giderilmesi için taleplerini gündeme getirmeye başladı. Çırak ve staj sigortasının sigorta başlangıcına sayılması, taşeron işçilerinin (geçici işçilerin) kadroya alınması, yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerin borçlanılabildiği gibi Türkiye’de ev kadını olarak geçen sürelerin de borçlanılmasına imkan sağlanması, Bağkur’luların prim gün sayısının düşürülmesi gibi talepler bunlardan bazıları.
KİMLER BAĞKUR’LU SAYILIR?
Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan esnaf, sanatkar, tüccar, sanayici, serbest meslek erbabı, kolektif şirket ortakları, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, donatma iştirakleri ortakları, limitet şirket ortakları, anonim şirketlerin yönetim kurulu başkan ve üyeleri Bağkur kapsamında. Bunların sosyal güvenliği, sosyal güvelik reformlarının uygulamaya konmasından önce toplumda kısaca Bağkur olarak adlandırılan, yeni yasanın yürürlüğe konduğu 1 Mayıs 2008’den itibaren de ‘4/B’li’ olarak adlandırılan sigortalılık statüsünde sağlanıyor.
BİRİ 20, DİĞERİ 25 YIL!
Bakkalı, manavı, fırıncısı, lokantacısı... Daha sayamadığımız onlarca meslek dalında faaliyet gösteren esnaf ve sanatkarlar bayram seyran demeden yeri geliyor günde 15-16 saat çalışıyor. Öte yandan SSK’lı bir işçi günde 8-9 saat mesai harcıyor. Buna karşılık 2008’de gerçekleşen sosyal güvenlik reformu ile işçilerden emekliliği için istenen prim ödeme gün sayısı 7200 (20 yıl), Bağkur’lularda ise bu süre 9000 gün (25 yıl) olarak belirlendi. İşe giriş tarihine göre bu süreler değişmekle birlikte fark halen devam ediyor.
HUZURSUZLUK KAYNAĞI
İş güvenceleri olmayıp, primlerini kendi ceplerinden ödedikleri halde, emekli olmak için sigortalı çalışanlarda daha fazla prim aranması Bağkur’lularda öteden beri huzursuzluk kaynağı olmuştur. Son yıllarda sosyal güvenlik kurumlarının mali yapılarını düzeltmek için emeklilik kanunları sürekli değişse de esnaf ve sanatkardan emekli olmak için aranan prim gün sayısında bir değişiklik olmadı. Ancak Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu’nun (TESK) Mesleki Eğitim ve Geliştirme Kurulu Toplantısı’na katılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in yaptığı açıklamalar Bağkur’luları umutlandırdı.
ÇALIŞMA BAKANLIĞI DEVREDE
Esnaf ne kadar güçlü olursa toplumun o kadar güçlü olacağını vurgulayan Bakan Bilgin, şunları söylemişti: “Esnafın bazı sorunları mevzuatla ilgili sorunlar. Çözülebilecek sorunları hemen çözmemiz lazım. Prim gün sayısındaki farklılık ciddi bir sorun. Bunu eşitlememiz lazım. Bunu eşitleyecek bir düzenlemeyi yapacağımızı size söyleyeyim. Burada emekliliği hak etme şartlarını standardize etmemiz lazım. Bu hem farklı mesleklerde çalışan insanlar arasında adaletsizlik duygusunun oluşmasını ortadan kaldırır hem de devletle toplum arasındaki güven duygusunu güçlendirir.”
8 EYLÜL 1999’DAN ÖNCEKİ DURUM
Esnaf ve sanatkarın isteklerinin daha iyi anlaşılabilmesi için sigortalılarla aralarındaki farka göz atmakta yarar var. İlk defa 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan Bağkur’lu ve SSK’lı çalışanlarda emekli olmak için aranan prim arasında ciddi farkı bulunuyor. Yani Bağkur’lu sigortalılar çok daha fazla prim ödeyerek emekli oluyor. İşte aradaki prim gün sayısı farkı:
- Kadın SSK’lıda 5000 gün prim aranırken kadın Bağkur’luda 7200 gün prim aranıyor. Yani SSK’lı kadına göre Bağkur’lu kadından 2600 gün daha fazla prim isteniyor.
- Erkek SSK’lı 5000 gün primle emekli olurken, erkek Bağkur’lu 9000 gün prim ödeyerek emekli oluyor. Yani SSK’lıya göre 4000 gün daha fazla prim ödemesi isteniyor. Yaş haddinden emekli olmak için de;
- Kadın SSK’lı 3600 gün prim ve 50 yaşla emekli olabilirken, Bağkur’lu kadın 5400 gün prim ve 50 yaşla emekli olabiliyor. Yani 1800 gün fazla prim ödüyor.
- Erkek SSK’lı 3600 gün prim ve 55 yaşla emekli olurken, Bağkur’lu 1800 gün fazla prim ödeyerek yani 5400 gün prim ve 55 yaşla emekli olabiliyor.
BEKLEME SÜRESİ BİTECEK
8 Eylül 1999 öncesi sigorta başlangıcı olan SSK’lılarda emeklilik için aranan prim gün sayıları 5000-5975 gün arasında değişiyor. Bir eşitleme söz konusu olduğunda Bağkur’lular için de 5000-5975 gün şartları geçerli olacak. 9000 güne kadar bekleme süreleri sona erecek.
YARIN: 8 EYLÜL 1999’DAN SONRA BAĞKUR’LU OLANLARIN DURUMU VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
