Giriş
Geçmişteki kötü anılarınızın silinebileceğini söylesem nasıl tepki verirdiniz? Aklınıza hemen 'Eternal Sunshine Of The Spotless Mind' filmi geliyor değil mi? Michael Gondry imzalı Oscar ödüllü filmde, anılarını hafızalarından sildirmek isteyen bir çifti izliyorduk. Yine benzer şekilde 'Grey’s Anatomy' dizisinin 16'ncı sezonunun 'Breathe Again' adlı bölümünde de EMDR ile ilgili bir konu ele alınmıştı.
Herkesin kendisine bu soruyu sorduğu son günlerde ben de göz hareketleriyle değişime odaklandığı belirtilen EMDR terapisi hakkında uzman psikolog/ psikoterapist ve yazar Nermin Sarıbaş ile konuştum.
Öncelikle sizi Nermin Sarıbaş ile tanıştırayım. Lisans ve yüksek lisansını İstanbul Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra Applied Psychology (Uygulamalı Psikoloji/ Klinik Psikoloji) alanında ikinci yüksek lisansını tamamlayan uzman, 2002 yılından beri ergen, yetişkin ve çift psikoterapisi alanında çalışıyor. Bilişsel davranışçı terapi, çift terapisi, çözüm odaklı kısa süreli terapi ve son olarak da Davranış Bilimleri Enstitüsü'nde EMDR terapisi eğitimi ve süpervizyonunu tamamlayan Nermin Sarıbaş, Türkiye’nin en yüksek tirajlı kültür, sanat ve edebiyat dergilerinde dosya yazıları yazmış. Kadının sanatta ve edebiyatta varoluşu ile ilgili çeşitli seminerler düzenleyen Nermin Hanım'ın birçok ödülü ve kitabı da var. Aynı zamanda da temel yoga hocası.
https://www.instagram.com/p/B8wktPtJPFH/
EMDR nedir? Gerçekten her şey bir göz hareketiyle mi başlıyor?
Sizi hayatınız boyunca rahatsız eden bir anıdan artık rahatsız olmadığınızda, o anıyla ilgili tutumlarınız da değişir. Örneğin; çocukluğunuzdan kalan bir anıda, öğretmeniniz sınıf içinde bir çocuğa şiddet uyguladı ve zihninizde o çocuğun çığlıkları var. Bugün hala o çaresizliği ve korkuyu aynen yaşıyorsanız ve bir şirkette çalışansanız, patronunuz da devamlı yüksek sesle bağırarak iş yaptırmaya çalışan biri olduğunda sizin için korkutucu olur. EMDR'ın açılımı göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işlemedir. Güçlü bir psikoterapi yaklaşımı olan EMDR birçok terapi ekolünün ögelerini de içeren bütüncül bir psikoterapi yöntemi. Bu yöntemle beynin zamanında yapamadığı işlemi yapması sağlanıyor. Kilitli kalmış anı ile diğer anı ağları arasında ilişki kurulması, öğrenmenin sağlanarak bilginin uyarlayıcı bir şekilde depolanması mümkün oluyor. Artık bu anıdan rahatsız olmayan danışan anıya yeni ve daha sağlıklı bir perspektiften bakıyor.'
Peki hayatımız boyunca bizi rahatsız eden o anı yok olmuyor mu?
Hayır, yok olmuyor ama uzaklaşıyor. Artık o anıyı net olarak gözünüzün önüne getiremiyorsunuz. Bir nevi sisli bir görüntü oluşuyor. Bedeninizde hissettikleriniz değişiyor. Bunu şöyle de açıklayabiliriz: Yaşadığınız hiçbir anı silinmiyor, kaybolmuyor. Sadece daha farklı değerlendiriyorsunuz. Olaya ve anıya bakış açınız değiştiğinde ise duygu ve düşünceleriniz de değişiyor.
EMDR terapisi nasıl uygulanıyor? Hipnoz mu yapıyorsunuz?
EMDR bir hipnoz uygulaması değil. Beynin sağ ve sol yarıküresini uyarıyoruz. Bi-lateral, yani çift taraflı uyarılım da dediğimiz işlem sırasında serbest çağrışım olmasını sağlıyoruz. Bu süreçte de olumsuz düşüncenin yerine pozitif düşünce geliştirerek bakış açınız ve algınız değişiyor.
EMDR bilimsel bir yöntem mi?
Elbette. En çok bilimsel araştırma yapılan iki terapi tekniğinden biri. Diğeri de bilişsel davranışçı terapi. Bu terapi yöntemini bulan Francine Shapiro 20 yıla yakın bilimsel metodla çalışmalar yapmıştır. Uluslararası literatürde EMDR ile ilgili çok fazla çalışma var.
İnsanın geçmişinde yaşadığı bir anı, hayatını gerçekten değiştirebilir mi?
Başvuru gerekçesi yetersizlik olan bir danışandan örnek verelim. Kadın danışan kendini ikili ilişkilerde yetersiz hissediyor ve 8 aydır evli olmasına rağmen eşiyle cinsel birliktelik yaşayamıyor. Utanıyor, çekiniyor, kaçınıyor. Hikayesini dinlediğinizde çocukluğuyla ilgili şunu fark ediyorsunuz: Tanıştığı bütün erkeklerle cinsel birliktelik yaşayacağı sırada huysuzlanarak ilişkilerinden kaçmış. En sonunda birkaç aylık bir flört döneminden sonra eşiyle evlenmiş. Fakat bir türlü ilişkiye giremiyor. Hekime gidiliyor, fizyolojik bir sorun yok. Seansta "Kendimi yetersiz hissediyorum" diyor. Bunu ilk hissettiğiniz an ne zamandı?" sorusuna ise hatırladığı bir anısıyla yanıt veriyor. Köy evinde, evin dışarısında bir merdiven var. O merdivende oturuyor. Hava çok sıcak. Etek giymiş. Annesi geliyor ve bacaklarına vuruyor. "Çabuk o eteğini ayak bileklerine kadar indir. Çok ayıp! Sen bir kızsın. Kızlar bacaklarını kimseye göstermez!" diye bağırıyor. Hayatı boyunca kendisini yetersiz hissetmesini sağlayan an, bu an. Bu süreç yeniden yapılandırıldığında ve annesinin toplumun değer yargılarına göre hareket ettiğini fark etmesini sağladığınızda, danışan bu anının artık kendisini rahatsız etmediğini ve hatta bu anının kendisi için bir şey ifade etmediğini ifade ediyor. Bunun yerine annesinin saçlarını tarayarak iki örgü yaptığını ve kurdele taktığını hatırlıyor. Bu seanslardan bir yıl sonra kontrol amaçlı gelen danışanın bir erkek çocuğu vardı. Artık eşiyle daha sağlıklı bir yakınlığı olduğunu biliyoruz.
EMDR ile hangi problemler çözülebilir?
Doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar, savaş, taciz, tecavüz gibi travmaların yanı sıra, başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve etkisi travmatik olan her tür yaşantı; günlük hayatta aile, okul, iş çevresinde yaşanan olumsuz olaylar, şiddete maruz kalmalar, aşağılanmalar, reddedilmeler, ihmal ve başarısızlıklar işlenememiş anılar... Sonuç olarak EMDR, bu tür izole anıların işlenmesini sağlar. Bu terapi ile sadece semptomlar ortadan kalkmaz. Yeni bakış açısının kazandırdığı pozitif inançlar ve olumlu duygular kişinin kendisine, ilişkilerine, dünyaya bakışını da olumlu yönde değiştirip kişisel gelişim sağlar. Sevdiğiniz bir dostunuzu kaybettiniz. Sevgiliniz sizi aldattı. Ya da eşiniz sizi terk etti. Korona günlerinde işten atıldınız. Bir kazaya şahit oldunuz. Tüm bunlar kişiyi travmatize edilebilir. Normalde yaşadığımız her şey beynimizde bir elekten geçer, işlemlenir, bizi rahatsız etmez. Ancak travma anında yaşanan olay beyinde işlemlenmeden o haliyle orada donup kalıyor. Sorun tam da burada başlıyor. O an orada donup kaldığı için tıpkı bilgisayara sızmış bir virüs gibi tüm işlevinizi bozuyor ve pek çok sorun yaşıyorsunuz. Bu noktada travmanızla vedalaşmanızın bir yolu olarak EMDR devreye giriyor.
Evde online terapi
Corona virüs salgınında artık pek çok meslek erbabı işini evinden yürütüyor. Sarıbaş da bu süreçte terapilerini evden yürütüyor. Kendisine danışabilmek için @nerminsaribas instagram adresini takip edebilirsiniz.
