Lityum çıkarma basit ve temiz mi?

Gelecek, temiz yakıtlı elektrikli araçlarda, dolayısıyla enerji depolayan pil üretiminde... Şirketler daha hızlı şarj olan ve daha uzun süre kullanılabilir bataryalar için yarışıyor. Ancak madalyonun bir de karanlık yüzü var. Pil yapımında kullanılan lityum karbonat, sodyum, bor, potasyum ve magnezyumun, eşsiz dağ sularından, göllerinden ayrıştırılması gerekiyor. Beyaz Altın diye bilinen lityum elementi, tuzlu suyun içinden buharlaşma havuzlarında bekletilme yoluyla çıkartılıyor.

Elde edilen konsantre sıvı daha sonra lityum karbonat halinde işlenmek üzere kullanılıyor. Ancak bir ton lityum elde etmek için, yaklaşık 2 milyon litre suyu buharlaştırmak gerekiyor. Bu da her yıl çok büyük miktarlarda suyun kaybolmasına neden oluyor. Ayrıca açık havuzlardan yeraltına sızan tuzlu su da, tatlı su rezervlerinin tuzlanmasına yol açıyor. Örneğin, Şili’nin Atacama Çölü’nde, lityum üretimi su kaynaklarının yüzde 65’ini yok etti. Atacama’da, lityum madenciliği her gün 21 milyon litre su tüketiyor. Bolivya’daki Salar de Uyuni’de yapılan bir araştırmaya göre, lityum çıkarmanın yeraltı su seviyelerini yüzde 30’a kadar azaltacağı tahmin ediliyor. Lityum karbonat üretimi sırasında kalsiyum hidroksit, sodyum karbonat ve kükürt asidi gibi kimyasallar kullanılıyor. Bu kimyasallar da yeraltı sularına karışıp kirletiyor.

TONLARCA KARBON SALINIYOR

Çıkarılırken suların kirlenmesine ve buharlaşmasına yol açan lityum madenciliğinin işleme süreci de büyük bir enerji gerektiriyor. Bu sürecin karbon ayak izi, 1 ton lityum üretme başına, doğaya 5 ton karbondioksit (CO2) gazı bırakmak olarak gerçekleşiyor. Şu an lityum madenciliği, küresel sera gazı emisyonlarının yani dünyanın ısınmasının yüzde 1’ine katkı sağlıyor. Lityum madenciliği faaliyetleri ayrıca, yüzey toprağının bozulmasına ve erozyona neden olabilir. Örneğin, Avustralya’daki Greenbushes madeni, her yıl 1.8 milyon ton toprak ve kaya kazıyor. Pillerin atık yönetimi de ayrı bir sorun.

Lityum madenciliği sırasında üretilen atık miktarı oldukça fazla. Şili’deki bir lityum madeni, yılda yaklaşık 15 milyon ton atık üretiyor. Üretilen her 1 ton lityum karbonat için yaklaşık 50 bin litre atık su ortaya çıkıyor. Bu suyun arıtılması ve güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi gerekmekte, peki nasıl? Bir tarafta fosil yakıtları terk edip, rüzgâr ve güneş enerjisinin öne çıktığı sürdürülebilir bir gelecek kurarken, diğer yandan doğanın yine pervasızca katledildiği yeni bir döngüye girmiş bulunuyoruz. Daha çevre dostu madencilik çözümleri için devletlerin, şirketler üzerinde kesinlikle denetimi artırması, baskı kurması ve çok daha katı kurallar koyması gerekiyor. Aksi halde ‘sürdürülebilir bir gelecek’ diye diye, doğa tahribatı kaçınılmaz olacak.