Giriş
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 17 Kasım Cuma günü gerçekleştireceği Berlin ziyareti uzun süre sonraki ilk Avrupa teması olacak. Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinin çok soğuk olduğu bir dönemde Berlin görüşmelerinden neler çıkabileceğini dikkatle izliyorum. Almanya ve Türkiye arasında İsrail-Filistin konularına dair derin görüş ayrılıkları var. Almanya İsrail’in attığı adımları bütünüyle desteklerken Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hamas’ın bir terör örgütü olmadığını söylemişti.
Bu derin bakış farkının kapanması ve üzerinde bir uzlaşmaya varılması mümkün değil. Bununla birlikte Erdoğan ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz insani yardım konularında adım atabilir. Erdoğan, Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile de görüşecek. Almanya açısından en hayati konu 2016 tarihli AB-Türkiye Mülteci Mutabakatı. Almanya, Türkiye’nin tutumunu değiştirmemesini, göçle ilgili konularda Avrupa ile daha fazla işbirliği yapmasını isteyecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ise, mültecilere daha fazla yardımdan Türkiye’ye yatırım taleplerine kadar bir dizi konuyu masaya getireceğini tahmin ediyorum.
İSVEÇ MESELESİ
Olaf Scholz-Tayyip Erdoğan görüşmesinde masaya gelecek önemli bir konu da İsveç’in NATO üyeliği olacak. Erdoğan, bu konuda Türkiye’nin siyasi tutumunu yumuşattığını dile getirecek ancak son kararın TBMM’de olduğunu hatırlatacak. Erdoğan’ın Alman tarafının Türkiye’ye karşı uyguladığı örtülü silah ambargosunda somut tavizler talep edeceğini tahmin ediyorum. Almanya, geçmişte Leopard tankları ve bazı kara sistemlerinin güç ve aktarma organları dahil ambargo uygulamaya başlamıştı.
Bunu da Türkiye’nin sınır ötesi operasyonları ve insan hakları karnesiyle ilişkilendirmişti. Almanya daha sonra uyguladığı ambargoyu bazı sistemlerde “örtülü” hale getirmiş, geciktirme ve yavaşlatma yoluna giderek sürdürmüştü. Liderler arasındaki kritik bir başlık da Ukrayna-Rusya krizi olacak. Almanya, savaşın Avrupa’da faturasını en ağır ödeyen ülke durumunda. Avrupa’nın ekonomik motoru durumundaki Almanya’nın ekonomisi, enerji maliyetlerindeki artış ve belirsizlik nedeniyle durgunluk aşamasına geldi. Cumhurbaşkanı’nın 18 Kasım’da oynanacak Almanya-Türkiye futbol takımları arasındaki dostluk/hazırlık maçını izleyip izlemeyeceği ise gündemin yoğunluğuna göre şekillenecek.
TÜRKİYE RAPORU
Avrupa Birliği’nin kısa süre önce yayınlanan “Türkiye İlerleme Raporu”nda sert eleştiriler ve olumsuz yorumlar dikkat çekiyor. Ankara’ya eleştiriler ana hatlarıyla: Seçimlerle ilgili eksiklikler, basın özgürlüğü, yargının tutumu, sivil topluma ilişkin konularda gerileme, kamu reformunun yapılamaması, yolsuzlukla mücadele, insan hakları alanında kötüleşme, piyasa ekonomisine dair endişeler, devlet yardımlarının şeffaflığıyla ilgili başlıklarda toplanıyor. Bu rapor ışığında Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinde beklenen bir gelişmenin yaşanma ihtimali düşük görünüyor.
Sürecin bir başka üzücü yanı da Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinde uzun bir süreçte elle tutulur bir iyileşme olmamasına karşın birçok ülkenin gerilerden gelip Türkiye’nin önüne geçmesidir. Komisyon, 2023 Genişleme Paketi’ni kabul ederek, gerekli uyum seviyesine ulaşıldığında, Ukrayna ve Moldova ile müzakerelerin başlatılmasını, Gürcistan’a adaylık statüsü verilmesini ve Bosna Hersek ile aynı adımların atılmasını tavsiye etti.
