Giriş
Bir dolabın içindeki yiyeceklerden bazıları çürürse diğerlerine de hızla zarar vermeye başlar. Bakteriler en sağlam görünenlere bile bulaşınca dolabın içindeki her şeyi atmak gerekir. Türkiye ile İsrail’in arasında yaşananlar buna benzemeye başladı. Sorunlar üst üste yığıldı ve tam bir kördüğüme dönüştü. İsrail ordusunun Mavi Marmara baskını sonrasında, iki ülke diplomatik süreci bir türlü işletemeyince normalleşme sağlanamadı.
Hatta karşılıklı açıklamalarla giderek büyüyen öfke dalgası, Türkiye ile Amerika’nın arasını açma riskini doğurdu. 9 kişinin öldürüldüğü saldırıdan sonra Türkiye, İsrail’den özür ve tazminat beklediğini ilan etmişti. Geçen zaman içinde İsrail’den bu konuda adım gelmedi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan İsrail’le ilişkilerin normalleşebilmesi için üçüncü bir şart olarak Gazze’ye uygulanan ambargonun kaldırılmasını ekledi.
İsrail hükümeti özellikle özür ve tazminat konusunda bir şeyler yapılacağına dair sinyaller verse de iç politika dengelerinin etkisiyle sonuca ulaşılamadı. Başbakan Erdoğan, daha önce yaptığı açıklamalarda özellikle Gazze’ye yönelik operasyonları çok sert sözlerle eleştirmiş ve İsrail’i devlet terörü uygulamakla suçlamıştı.
* * *
Erdoğan’ın geçtiğimiz günlerde Viyana’daki Medeniyetler İttifakı’nda yaptığı konuşmada siyonizm konusundaki sözleri, hem İsrail’de hem de Amerika’daki Musevi örgütlerinde sarsıntı yarattı. Erdoğan özetle “siyonizmin, insanlığa karşı işlenen suçlar kategorisinde görülmesi gerektiğini” ifade etmişti. Siyonizmin İsrail’in varoluş temelini teşkil ettiği iddiasındaki Museviler ise Erdoğan’ın ‘korkutucu’ bir ifade kullandığı görüşünde.
Amerikan Kongresi’ne mensup Senato ve Temsilciler Meclisi üyeleri de işte bu konuda Başbakan Erdoğan’a bir mektup yazdı. Gelen metinde hayli sert ifadeler dikkati çekiyor. Başbakan’ın sözlerinin “ağır hayal kırıklığı (grave disappointment)” yarattığının altı çiziliyor ve “Erdoğan’ın bir an önce bu açıklamasını geri alması” isteniyor. Erdoğan belki önümüzdeki günlerde İsrail’in varlığını ve dünyadaki Musevileri hedef almadığını vurgulayabilir; ancak İsrail’in özür ve tazminat konusunda harekete geçmemesi halinde Ankara da yumuşamayacak.
* * *
Amerikan yönetimi, Türkiye-İsrail ilişkilerinin düzeltilmesi için bugüne dek Tel Aviv nezdinde ağırlığını koyamadı. Ancak bu gidişatın sonu iyi değil. ABD Başkanı Barack Obama gelecek hafta İsrail’e gidecek. Obama da tehlikeyi görüp somut bir girişimde bulunmazsa mesele Washington-Ankara soğukluğuna kadar varacak. Bu durumda Erdoğan’ın mayıs ayında yapmayı planladığı kritik ABD ziyaretinin İsrail tartışmasının gölgesinde kalması riski var. Washington ve Ankara’nın karşılıklı bağımlılık ilişkisi, bu sapmayı kaldıracak durumda değil.
