Giriş
Rusya ve Ukrayna bir kez daha karşı karşıya. Durum kritik. İki ülkenin yeniden sıcak bir çatışmaya hatta geniş çaplı bir savaşa girme riski var. Peki, bu durum bizi neden bu kadar ilgilendiriyor? Ortadoğu’da, Kafkaslar’da ve Balkanlar’da tansiyon hiç düşmemişken Karadeniz’de ilave bir gerginlik bizi doğrudan etkiliyor.
Karadeniz’in anahtarı olan Boğazlar, Türkiye’nin kontrolünde. Üstelik en uzun kıyısı bulunan ülkelerden. Ukrayna, cephe hattında karşı karşıya geldiği Rusya’ya karşı kendisini koruması için NATO’dan acil destek istedi. Geçmişte Ukrayna, Avrupa Birliği’nden yardım beklemiş ancak istediklerini alamamıştı. Hatta AB’nin tereddütlü tavrı Rusya’nın daha büyük bir cesaretle ilerlemesine yol açmıştı.
Bu kez de aynı şeyin yaşanmaması için Kiev, NATO aracılığıyla Amerika Birleşik Devletleri’nden yardım istiyor. Washington Kiev’e tam destek vereceğini açıkladı. ABD Başkanı Joe Biden da kısa süre önce Rusya Devlet Başkanı Putin için kullandığı “Katil” ifadesiyle sert pozisyonu hakkında fikir vermişti. İşte, sürecin bu boyutu Türkiye’yi çok daha yakından ilgilendiriyor.
Çünkü ABD, Karadeniz’e daha fazla gemi göndermek ve Rusya’yı kuşatmak istiyor.
Bugünlerin en fazla tartışılan konusu olan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye için yaşamsal önemde. Anlaşma, barış ve çatışma anlarında farklı düzenlemeler getiriyor ve Ankara’ya geniş yetkiler tanıyor. ABD, Montrö’den kaynaklanan kısıtlamalardan rahatsız ve Türkiye’nin NATO üyesi olarak bu konuda daha ileri adımlar atmasını bekliyor.
Geçmişte Rusya ile Gürcistan arasındaki krizde de Ankara ciddi ikilem içinde kalmıştı. Benzer durum bugün için de geçerli. Türkiye bir NATO üyesi. Bundan kaynaklanan yükümlülükleri var. Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgal ve ilhakı Ankara tarafından tanınmıyor. Ankara ve Kiev arasında çok yakın ilişkiler var. 10 Nisan tarihinde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Türkiye’ye gelecek.
Bu ziyarette Bayraktar İHA ve SİHA’ları konusunda yeni anlaşmaların imzalanması söz konusu. İki ülke Antonov uçaklarının birlikte üretilmesini ve ortak jet motoru geliştirilmesini de ele alıyor. Bunlar Türkiye açısından hayati projeler. Zelenski’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yapacağı görüşme dünya başkentlerinde de yakından izlenecek. Diğer taraftan Erdoğan’ın en yakın temas hâlinde olduğu liderlerin başında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geliyor.
Türkiye ile Rusya arasındaki ilişki de neredeyse stratejik olarak ifade ediliyor. Nükleer santralden doğalgaza, tarımdan turizme kadar geniş çaplı bir işbirliği söz konusu. O nedenle Türkiye açısından Rusya ve Ukrayna’nın yeniden sıcak bir çatışmaya sürüklenmemesi birinci öncelik olmalı. Bıçak sırtında bir atmosferin yaşandığı Karadeniz’de tansiyonun düşürülmesi için Türk diplomasisi ciddi şekilde çalışmalı.
Ben, Erdoğan’ın iki ülke arasında -mümkün olabilirse- bir mekik diplomasisi yürüterek yeni bir çatışmanın çıkmaması için yoğun gayret içinde olacağını tahmin ediyorum.
