Giriş
Afrika 100 yılı aşkın süredir sömürgeci ülkelerin hakimiyeti altında kaldı. İnsanlar ezildi, ülkelerin kaynakları tüketildi. Geriye üretimi olmayan, madenleri yağmalanmış, yoksul toplumlar bırakıldı.
Burada en büyük sorumluluk Avrupalı sömürgecilerde. Ankara ise son 20 yılda yaklaşımını insani ve ekonomik kalkınma üzerine inşa etti. Türkiye bu doğrultuda Afrika ülkelerine en fazla yardım sağlayan, üretimlerini güçlendirmeleri için yol gösteren ülkelerin başında geliyor. Afrika ülkelerinde en fazla sayıda diplomatik temsilciliğe sahip devletlerden biri durumunda.
Türk Hava Yolları (THY), Air France ve diğer rakiplerini geride bırakarak Afrika’nın bir numaralı taşıyıcısı oldu. İstanbul üzerinden en iyi bağlantıları THY veriyor.
Sudan, Somali, Tanzanya, Doğu Afrika Türkiye’nin tarihi kültürel ve stratejik olarak daha fazla eğildiği bölgeler arasında. Türkiye bölgeye yönelik ilgisini, krizleri önlemek ve çatışmaları engellemek için de kullanmaya çalışıyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, işaret ettiğim çerçevede, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali ve mevkidaşı Taye Atskeselassie ile görüşmelerde bulunmak amacıyla 3 Ağustos günü Etiyopya’yı ziyaret etti.
Fidan’ın gidişinden saatler önce ise komşu Somali’nin başkenti Mogadişu’da üzücü bir terör eylemi meydana geldi. Bombalı intihar saldırısında 32 kişi hayatını kaybetti. Saldırı, terör örgütü Eş-Şebab tarafından düzenlendi. Türk Dışişleri bu eylemi kınadı. Tansiyonun hayli yüksek olduğu bir dönemde bölgeye giden Bakan Fidan’ın ziyaretinde Somali ile uzlaşı süreci gündeme geldi.
NELER OLUYOR?
Etiyopya, denize erişimi olmayan dünyanın en büyük nüfusa sahip ülkesi. Eritre’nin 1991’de fiilen bağımsızlığını kazanmasıyla, Etiyopya denize erişimini kaybetti. Ekonomik nedenlerle Kızıldeniz’e ulaşımı Etiyopya için hayli kritik. Etiyopya Başbakanı ile Somaliland Cumhurbaşkanı 1 Ocak 2024 tarihinde Mutabakat Muhtırası imzalamıştı. Somaliland Cumhurbaşkanı, Etiyopya’nın kendilerini ilk tanıyan ülke olacağını da ilan etmişti. Bu girişim Somali ve uluslararası toplumun ciddi tepkisini çekmişti.
ANKARA’NIN YAKLAŞIMI
Her iki tarafın da diyalog içinde bulunduğu Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayıyla arabuluculuk girişimleri yürütüyor. Fidan’ın son ziyareti bu boyutuyla da okunmalı. Somali ve Etiyopya dışişleri bakanları Hakan Fidan’ın ev sahipliğinde muhtemelen 2 Eylül tarihinde Ankara’da yeniden bir araya gelecek.
Etiyopya ve Türkiye arasında 2000 yılında 27 milyon dolar olan ticaret hacmi, 2023 yılında 345 milyon dolara çıktı. Bu rakamın beş yıl içinde 1 milyar dolara ulaşması hedefleniyor. Türkiye, doğrudan yabancı yatırımlar (FDI) bakımından Etiyopya’da ilk dörtte yer alıyor.
27 Mayıs 2024 tarihinde MÜSİAD organizasyonuyla İstanbul’da yapılan Türkiye-Etiyopya İş Forumu’na 320 firma katılmıştı. Bu arada Türkiye ile Somali’nin iki ülkenin petrol ve doğalgaz aramak üzere Somali açıklarına arama gemisi gönderme konusunda anlaşmasının ardından Türkiye, Somali sularına donanma desteği de vermeye hazırlanıyor.
Somali Savunma Bakanı’nın Ankara ziyaretinde kapsamlı bir iş birliği anlaşması imzalanmıştı. Türkiye son yıllarda Somali’nin yakın müttefiki hâline geldi. Ankara ülkede okullar, hastaneler, altyapı inşa etti ve Somalililerin Türkiye’de eğitim görmeleri için burslar sağladı. Yurt dışındaki en büyük askerî üssünü 2017’de Mogadişu’da açan Türkiye ayrıca Somali ordusu ve polisine eğitim de veriyor.
