Giriş
Dış politikada yaşanan kritik gelişmeleri, Cumhuriyet Halk Partisi’nin etkili ismi emekli büyükelçi Ünal Çeviköz ile konuştum.
✔ ABD İran krizini askeri müdahale noktasına götürebilir mi?
ABD’nin İran ile yaşadığı krizin askeri müdahale ile sonuçlanacağı kanaatinde değilim. Bu durum, temelinde ABD’nin izlediği küresel ekonomi politikasını değiştirmesinden kaynaklanıyor. ABD’nin İran ile topyekûn bir savaşı göze alabileceğini düşünmüyorum.
✔ Türkiye S-400 füzesi almamak ya da F-35 uçaklarından tamamen vazgeçmek gibi bir durum içine girebilir mi?
Türkiye’nin ulusal savunmasını planlarken kendi ulusal kaynak ve yeteneklerinin yanı sıra bir NATO üyesi olduğunun ve savunma sanayii hamlelerinde müttefikleriyle uyumluluğunun da hatırda tutulmasında yarar vardır.
ABD ile yaşanan kriz sonrasında Türkiye’nin S-400 füzelerinden de F-35 uçaklarından da vazgeçmediğini görüyoruz. S-400’ler alternatifsiz değildir.
Nitekim Türkiye’nin Patriotlar ile ilgili görüşmeleri ve EUROSAM projesi ile ilgili ortaklığı devam etmektedir.
✔ Bu kadar ağır ve uzun süreli krizler yaşanıyor olması nedeniyle Türkiye-ABD ilişkisinde artık müttefiklik kavramından söz edilebilir mi?
Türkiye-ABD ilişkileri tarihinin en zor zamanlarından geçiyor. Türkiye ile ABD ilişkilerini stratejik ortaklık yerine müttefiklik üzerinden tanımlamak daha uygun. Türkiye, özellikle jeopolitik özellikleri dolayısıyla ABD için önemli bir müttefik. Yaşanan son kriz nedeniyle ABD ile ilişkilerin eskisi gibi olması zaman alacaktır fakat bu, Türkiye-ABD ilişkilerinin tamamen kopacağı anlamına gelmiyor.
Türkiye, ABD için hâlâ önemli bir müttefik. Müttefikler arasındaki ilişkilerin de tarih boyunca pürüzsüz olması beklenemez. Türkiye ile ABD daha önce de krizlerle karşılaştı ve bunları aşmayı başardı. Bu defa kriz biraz daha derin; ancak karşılıklı menfaatler, bu dönemin de aşılmasına yardımcı olacaktır.
✔ ABD Türkiye’yi kasıtlı olarak Batı sisteminin dışına mı itmeye çalışıyor?
ABD’nin böyle bir hedefi yok, bu algı Türkiye’de kullanılan “Türkiye alternatifsiz değildir” söyleminden kaynaklanıyor. ABD ve Batı ile ilişkilerin bozulmasının bir nedeni de AKP hükümetinin, Türkiye’yi Batı demokrasi blokundan koparmak istemesidir. Özellikle ABD krizi ile birlikte, Almanya ve Fransa’dan gelen destek sonrası Türkiye ile kopma noktasına gelen AB ile ilişkileri yeniden canlandı. AB, Trump’ın izlediği ticaret savaşının son kertede kendisini de etkileyeceğini anladı. Bu bağlamda, âdeta Türkiye ve AB, ABD’nin politikaları karşısında aynı kaderi paylaşıyor gibi oldular. Ancak Türkiye’nin AB ile de çözmesi gereken sorunları vardır.
✔ Türkiye orta vadede Amerika’dan iyice uzaklaşıp Çin ve Rusya ile stratejik yakınlık tesis etmek durumunda kalabilir mi?
AKP hükümeti eskiden ABD için kullandığı stratejik ortaklık kavramını Rusya için kullanmaya başladı bile. Çok boyutlu bir dış politika izlemek elbette ki Türkiye’nin lehinedir; fakat bunu işbirliği çerçevesinde değil de, birbirlerinin alternatifiymiş gibi sunmak Türkiye’yi güven duyulmayan bir ülke yapar.
ABD ile ikili ilişkilerde karşılaşılan sorunların Türkiye’nin NATO’dan uzaklaşması sonucunu doğuracağına ihtimal dahi vermiyorum. Bu ittifak Türkiye için vazgeçilmezdir, sadece ulusal güvenliğimizi güçlendirmekle kalmamaktadır, aynı zamanda demokratik değerler bütününe bağlılığın teminatıdır. Böyle bir güvenceyi Çin ve Rusya ile beraberlik sağlayamaz.
