Giriş
Türkiye Amerika Birleşik Devletleri’nden 40 adet yeni F-16 ve ayrıca mevcut uçakların modernizasyonunda kullanılmak üzere 80 adet kit satın almak istiyor. Peki F-35 uçakları gündemdeyken buraya nasıl gelindi? Önce neler yaşandığını hatırlatayım: Türkiye, geleceğin savaş uçağı olarak kabul edilen 5. nesil F-35’lerin program ortağı olmuştu.
Başka bir ifadeyle bu gelişmiş uçağın en önemli üreticilerinden biriydi. Ankara füze savunma sistemi konusunda da NATO ve özellikle ABD ile birlikte hareket etmek istedi. Patriot füzelerine talip oldu. Ancak Ankara ile Washington arasında çeşitli cephelerde ortaya çıkan görüş ayrılıkları sebebiyle NATO ülkeleri, Türkiye’nin korunması amacıyla verdikleri Patriot sistemlerini teker teker çekti.
Türkiye, Katyuşa ve diğer füzelerin hedefi olmaya başladı. Sınır bölgesinde çok sayıda köye füze isabet etti. Suriye ile Irak’taki otorite boşluğu ve terör üsleri, Kafkasya’daki istikrarsızlık ve İran’ın belirsiz hamlelerine Yunanistan’ın hızlı silahlanması eklenince Türkiye acil olarak füze savunma sistemi temin etmeye karar verdi.
Amerika Birleşik Devletleri’nden Patriot alınmak istendi. Teklifler iletildi. Ancak uzun bir zaman geçmesine karşın ABD bu isteğe yanıt vermedi. Yönetim Kongre engellerine işaret etti, Türkiye’nin istediği bedelin kabul edilmediği, füzeler satılsa bile teknoloji transferinin söz konusu olamayacağı yanıtı verildi.
EN KRİTİK KARAR
Ankara bunun üzerine Çin ve Rusya ile görüşmelere başladı. Önce Çin ile anlaşmaya yaklaşıldı ancak bir süre sonra bu teklifin değerlendirilemeyeceği açıklandı. Ardından Rusya ile S-400 diyaloğu hızlandı. Sonunda Türkiye Moskova’dan S-400’leri almaya karar verdi.
Bu karar, Ankara-Washington ilişkilerinin YPG-PKK ve FETÖ gibi konularda soğuduğu, ABD’nin 15 Temmuz darbe kalkışmasında etkisinin olduğu şüphelerinin güçlü şekilde dillendirildiği bir dönemde alındı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Washington’ın uyarı ve sert tepkilerine rağmen S-400’lerden vazgeçilmeyeceğini, bu konunun kapandığını birkaç kez açıkça dile getirdi.
Bir süre sonra ABD Kongresi CAATSA adı verilen yaptırımları açıkladı. Türkiye’den Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir’in de arasında bulunduğu bazı önemli kişiler yaptırım kapsamına alındı. Türkiye’ye F-35’lerin verilmeyeceği, hatta üretim ve alım programından bütünüyle çıkarıldığı ilan edildi. Peki şimdi ne olacak? Ankara F-35’lerden tamamen umudunu kesti mi?
Bu soruyu sorduğum Ankara’daki üst düzeyli bir isim yasal engeller nedeniyle F-35 sorununun kısa süre içinde çözümünün kolay olmadığını söyledi. Anlaşılan o ki, Türkiye önümüzdeki zaman diliminde, F-35 meselesi çözülünceye kadar hava savunma sisteminde ortaya çıkabilecek boşluğu, etkinliği kanıtlanmış F-16’ların yenilenmiş versiyonlarıyla doldurmak niyetinde.
Bunu yaparak ABD ile yeni taahhütlere bağlı kalacağını, yeni işbirliklerine açık olduğunu NATO sisteminden kopmak gibi bir niyeti olmadığını göstermek istiyor. Şimdi Washington’ın ne yapacağı çok önemli. ABD Kongresi’ndeki bazı grupların talepleri doğrultusunda hareket eder ve bu uçakları da vermeyi reddederlerse Ankara-Washington ilişkileri geri dönülmesi çok zor bir kırılma yaşayabilir. Ben Joe Biden yönetiminin bir ara formül bulma fikrine sıcak bakacağı düşüncesindeyim.
