Giriş
Kadının İnsan Hakları-Yeni Çözümler Derneği’nin kurucularından İTÜ ekonomi profesörü İpek İlkkaracan’ın ilk kez 2009’da ortaya attığı bir kavram Mor Ekonomi.
İlkkaracan, Türkiye dahil bazı ülkelerde kadın hareketinin sembolü olan mor renk nedeniyle ortaya attığı bu modele Mor Ekonomi adını vermiş. Modelin çekirdeğini ise “bakım ekonomisi” oluşturuyor.
Nasıl ki Yeşil Ekonomi, ekolojik krize karşı bir çözüm olarak ortaya atıldıysa Mor Ekonomi de ücretsiz emeğe karşı ortaya atılan bir model.
Zaman, en kısıtlı kaynağımız ve bu zamanın dünyadaki toplam çalışma saatlerinin yarısına yakını, yaklaşık olarak yüzde 41’i ücretsiz çalışma saatleri. Yani İlkkaracan’ın “Bakım Ekonomisi” dediği şey dünyadaki toplam emeğin önemli bir kısmını içeriyor. Zamanını hane içi ücretsiz bakım emeğine ayıran kadınların, iş dünyasında var olmaya, karar verici konumlara gelmeye, örneğin siyasete atılmaya zamanı bile kalmıyor. Bunun bir uzantısı olarak iş gücü piyasası, iş dünyası ve siyaset, erkek egemen bir alan olarak tanımlanıyor. Toplumsal cinsiyete dayalı roller, cinsiyet ayrımcılığı da bu çerçevede şekilleniyor ve güçleniyor. Bu kısır döngü sürüp gidiyor.
Mor Ekonomi bu kısır döngüyü kırmanın anahtarının bakım ekonomisine yapılacak eşitlikçi müdahalelerde yattığına işaret ediyor.
Mor Ekonomi 2013 yılından itibaren özellikle Türkiye dışında kullanılmaya başlandı ve geçtiğimiz hafta dünyanın dört yanından feminist ekonomistler, Roma’da, Uluslararası Feminist Ekonomistler Birliği’nin toplantısında buluştu.
85 ülkeden 800’den fazla kadının katıldığı böylesine büyük konferansın başkanı ise Prof. Dr. İpek İlkkaracan’dı. Ekonomistler güncel küresel durumun kadınlara etkisini tartıştı ve çözüm önerileri sundular. Değerli gazeteci dostum Şirin Payzın, takip ettiği konferans sonrası kaleme aldığı yazısında İlkkaracan’ın Mor Ekonomi hakkındaki konuşmasını şöyle aktarıyor: “Bütün dünyada işsizlik artıyor. Reel yatırım, sanayi yatırımları azaldığı için istihdam talebi de azaldı. Global işsizlik sorunumuz var. Gelecekte insanlar nasıl iş bulacak? Bu konudaki önerimi ‘bakım ekonomisi’ olarak adlandırıyorum... Tanımlamak gerekirse; dünyada herkesin bakıma ihtiyacı var. Çocuklar, yaşlılar, hastalar, engelli bireyler, en önemlisi de öz bakımımız… Bu hizmetler çoğunlukla ev içinde, ücretsiz ve görünmez şekilde veriliyor. İşte biz bu alanı görünür hale getirmeye çalışıyoruz. Mor Ekonomi ile Yeşil Ekonomi’yi örtüştürebiliriz. Çünkü bakım hizmetlerinin misyonları ve atık oranı çok düşük. Yani mor işler aynı zamanda yeşil, çevreci işler. Yeşil ve mor yatırımlar üzerinden yaratılacak iş, istihdam ve gelir yeni kalkınma modelidir.”Kadın-erkek eşitliğinin giderek daha fazla konuşulduğu bir dönemde, dünyada yaşlanan ve hastalanan nüfusun arttığı da göz önünde bulundurulunca Mor Ekonomi hayal olmayabilir... Kadın ekonomistler sayesinde dünya bambaşka bir yöne gidebilir…
OLİMPİYATLARIN EN KARİZMATİĞİ: YUSUF DİKEÇ
Paris 2024 Olimpiyatları’nda Atıcılık 10 Metre Havalı Tabanca Karışık Takım kategorisinde sporcularımız 24 yaşındaki Şevval İlayda Tarhan ile 51 yaşındaki Astsubay Kıdemli Başçavuş Yusuf Dikeç gümüş madalya kazandı.
Ancak bu başarısı dışında Yusuf Dikeç, belki de olimpiyat tarihinin en karizmatik olaylarından birine imza attı.
Dikeç’in hiçbir teçhizatı olmadan sadece optik gözlüğü ve tabancasıyla, bir eli cebinde atış yaparak madalyayı alması müsabakanın en çok konuşulan tarafı oldu. Dikeç ayrıca dünyada çok az sporcunun yapabildiği bir teknikle iki gözü açık olarak gerçekleştirdi tüm atışlarını.
Sporcu atış gözlüğü ve özel atış ayakkabısının olmamasını “Ben doğal atıcıyım, ekipman kullanmadan daha başarılı olacağıma inanıyorum” şeklinde açıklıyor. Ve bunu başarıyor da…
Yusuf Dikeç ve Şevval İlayda Tarhan’ı tebrik ediyor, bu vesileyle bir kez daha, Olimpiyatlarda yarışan tüm sporcularımıza başarılar diliyorum…
