Giriş
Aylardır ilgiyle izlenen bir dizinin geçen hafta yayınlanan bölümünde şöyle bir sahne vardı. Dizinin iki önemli karakteri, iki kardeş arasında geçen sert tartışma... Ağabey, kendisini şirket yönetim kurulu başkanlığından alaşağı eden kardeşine öfkeleniyor. Kardeşin “Abi lütfen… Yanlış anlıyorsun. Hepimizin iyiliği için bir yenilik bu. İş bu yahu…” repliğine ağabeyinin yanıtı aynen şu şekilde: “İş mi? Sen buna iş mi diyorsun? Abini egale etmek, oğullarını doldurmak ne zamandan beri profesyonellik oldu?” Ağabeyini egale etmek! Kullanılan ifade bu. ‘Egale etmek’ ile kastedilen, devre dışı bırakmak. Ama yanlış sözcük.
EGALE BAŞKA, EKARTE BAŞKA
Daha önce başkalarından da duydum. Egale yerine ekarte ya da tam tersi, ekarte etmek demeye çalışırken egale etmek diyenler var. Ama bu yanlışla Türkiye’nin en çok izlenen dizilerinden birinde karşılaşmak göründüğünden daha büyük mesele. İkisi de Fransızcadan dilimize geçmiş sözcükler. ‘Egale etmek’ daha çok bir spor terimi… ‘Bir rekoru yinelemek’ anlamına geliyor. Fransızcadaki ‘Egale’ sözcüğü de zaten Türkçede ‘Eşit’ demek. ‘Ekarte etmek’ ise bambaşka… ‘Saf dışı etmek, konu dışında tutmak’ anlamına geliyor. Türk Dil Kurumu (TDK) Türkçe Sözlükte de aynen bu şekilde yer alıyor. Yani bir insan, kendisini devirip yerine geçen kardeşine “Abini ekarte etmek ne zamandır profesyonellik oldu?” diye bağırabilir. “Egale etmek” diye değil.
SORUMLU KİM ACABA?
Tek bir sözcüğe mi takıldın diyeceklere peşinen cevap vereyim: Evet. Çünkü o tek kelime, yazıldığı andan yayınlandığı ana kadar yaklaşık 20 ayrı süzgeçten geçiyor. Senaryo ekibinden yönetmene, sesçiden prodüksiyona, yapım grubundan yayıncı kanaldaki kadroya ve nihayet o sahnede yer alan sanatçılara kadar neredeyse 20 kişi yer alıyor süreçte. İzleyiciye gelinceye kadar 20 halkalık bir zincir var. Ve o 20 çift kulağın hiçbiri fark etmiyor bu hatayı. Hiçbiri “O sözcüğün doğrusu ‘egale’ değil ‘ekarte’ olacak” demiyor. Kimse müdahale edip düzelt(tir)miyor yanlışı. Eğer senaristinden sesçisine, kurgucusundan yönetmenine, o sahneyi oynayan sanatçısından denetçisine kadar kimse ‘egale etmek’ ile ‘ekarte etmek’ arasındaki anlam farkını bilmiyorsa durum vahim. Yok eğer birileri o iki kelime arasındaki farkı bilmesine rağmen uyarmıyorsa o da başka mesele.
Dikkatsizlik deyip geçebilirsiniz. Kusura bakmayın, bu seviyede olmaz. Kabul edilemez. Bölümü son anda yetiştirmişlerdir, aceleyle gözden kaçmıştır diyebilirsiniz. Üzgünüm, bu da mazeret değil. Ortada, bölüm başına on milyonlarca TL bütçeli bir iş varsa, ciddiyet, özen ve profesyonellik beklemek izleyicinin hakkı. Umarım mesele, o sahneyi oynayan sanatçının bir dil sürçmesinden ibarettir. (O durumda bile yukarıda saydıklarımdan birinin çıkıp düzeltmesi gerekirdi.) Eğer olay münferit ve insani bir dil sürçmesi değilse, memleketin temel sorunu liyakatsizliğin seri haline şahit olduk demektir. Zincirleme liyakatsizlik!
