Giriş
KİMLİK KARMAŞASI
Yapay zeka, sanal asistanlar, kripto ve giyilebilir teknolojilerin hayatımızın her alanında var olmaya başlaması, yeni teknolojik bağımlılık türlerinin oluşmasına zemin hazırlıyor. Türkiye’de gençler arasında teknoloji bağımlılık oranının yüzde 15-20 civarı olduğunu belirten Psikolojik Danışman Dr. Feyza Çelen, 2025 ve sonrasında dijital kimlik çatışmalarının daha da artacağını belirterek, yeni bağımlılık türlerinin toplum yapısını önemli ölçüde etkileyeceğini ifade etti. Çelen, “Bu olası hastalıkların temelinde genellikle kimliğinden kaygı duyan ya da kimliğinden fazlasıyla emin olan bireylerin takıntı sayılabilecek düzeyde davranışları yatıyor. Dijitalleşme çoğaldıkça kimlik karmaşası da artıyor” dedi.
YENİ TERİMLER TÜRÜYOR
Sanal oyun ve kumara olan bağımlılığın halihazırda trajik bir şekilde arttığını ifade eden Çelen, “Şimdi de coin takipçilerinin kripto piyasasına olan bağımlılıklarını izliyoruz. Öte yandan giyilebilir cihazlardan kişisel sağlık takibi bağımlılığının da günden güne arttığı aşikar. Örneğin kalp atış hızında biraz iniş çıkış gören birisi hemen paniğe kapılabiliyor. Bu ve buna benzer sorunlar zamanla anksiyeteye yol açabiliyor. Bu gibi sorunlara karşı içimizdeki çatışmalarla yüzleşebileceğimiz profesyonel bir destek almak önemli” diye konuştu. Geleceğin teknoloji bağımlılıklarını yapay zekaya sorduğumuzda şu terimleri ortaya çıkardı.
CRYPTOMANIA
Dijital varlıklar, kripto paralar ve NFT’lere olan aşırı ilgi ve takıntı anlamı taşıyor. Sürekli olarak kripto piyasa hareketlerini takip ediyor, dalgalanmaları yakından izliyor, bu varlıkları edinme veya elden çıkarma ihtiyacı hissediyorsanız bu bağımlılık ağına siz de kapılmış olabilirsiniz. Bu durum, kişinin sosyal, iş veya aile yaşamını olumsuz etkileyebilir.
STREAMOREKSIYA
Bu terim, ‘streaming’ (dijital içerik akışı) ve ‘anoreksiya’ (yeme bozukluğu) kelimelerinin birleşiminden türetilmiş. Stres ve sıkıntıya bağlı olarak sürekli dijital içerik izleme alışkanlığının patolojik bir boyuta ulaşarak kişinin hayatını olumsuz etkileyebileceği fikrine dayanıyor. Kişi, sonsuz içeriklere kapılarak bir süre sonra gerçek dünya ile bağlantısını kaybediyor.
AI-OBSESSIVE:
Bu da yapay zeka uygulamaları ve asistanlarına aşırı bağımlılık olarak karşımıza çıkıyor. En basit kararları bile yapay zekadan onay almadan verememeye başladığınızda bağımlı oldunuz demektir. Bunun sonucunda kişi, kendi karar verme yetisini bir süre sonra kaybeder. Bu da özsaygının yitirilmesine ve derin psikolojik sorunlara yol açabilir.
AVATAR COMPLEX
Kişinin, kendi avatarına aşırı derecede bağlanma durumu olarak tanımlanıyor. Gerçek hayatta sahip olamadığı özellikleri avatarında yaşayan kişi, bu kimlikle güçlü bir duygusal bağ kuruyor. Avatar Complex, bir tür kaçış mekanizması olarak da görülebilir. Kişi, gerçek hayatta karşılaştığı zorluklardan kaçmak için avatarıyla daha fazla zaman geçirmeye başlar.
FITNOMANI
Giyilebilir ve vücuda entegre edilen cihazlara aşırı bağımlılık. Bu bağımlılık, sağlık ve performans izleme cihazlarına sürekli erişim ve bunların sunduğu verilerin doğruluğuna duyulan saplantıyla kendini gösterir. Verilerde herhangi bir değişiklik, kişide anksiyeteye neden olabilir.
DATAPLEKSI
Bu terim de ‘data’ (veri) ve ‘pleksi’ (kompleks ya da aşırı odaklanma) kelimelerinin birleşiminden türetilmiş. Datapleksi, bireylerin kendi yaşamlarıyla ilgili her türlü veriyi analiz etme ve bu verileri kullanarak kararlarını yönlendirme takıntısını ifade eder. Bu, adım sayısından uyku düzenine, diyet tercihlerinden finansal harcamalara kadar her şeyin veriye dayalı olarak optimize edilmesi anlamına gelir.
