Giriş
- Yapay zekalı sesli asistanlar, 3D print ve makine öğrenmesi gibi teknolojik dönüşümlerin tamamlanmasıyla engelli bireylerin hayatı günden güne kolaylaşıyor. Sadece birkaç yıla kadar pek çok alanda engellileri zorlayan sorunlar tümüyle ortadan kalkacak.
- Toplumsal bilinç ve farkındalığın artması için her yıl 3 Aralık’ta gerçekleşen ‘Dünya Engelliler Günü’nde bir araya geldiğimiz Fütüristler Derneği Başkanı Mustafa Aykut, geleceğin dünyasında engellilerin sahip olacağı konforu tek tek anlattı.
YÜRÜYEMEYENLER
Bu tür bir engeli olanlar, hafif ama dayanıklı malzemeden yapılmış harici iskeletlerle (exoskeleton) normal insanlar gibi yürüyebilecek. Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA), Dünya Kupası’nda bunun örneğini görmüştük. ‘Yeniden Yürüme Projesi’ kapsamında prototipi geliştirilen harici iskelet, bir futbolsever felçli gence giydirildi. Genç, beyninden gelen sinyallerle hareket ederek sahanın ortasına kadar kendi başına gelip ilk müsabakayı başlattı.
FELÇLİLER
- Yakın gelecekte felçli insanların kendi başlarına rahatlıkla uzak yerlere gitmelerine fırsat verecek otomobil teknolojileri de geliyor. Hem ayaklarında hem de ellerinde hareket yeteneğini yitirmiş olanlar, bu araçlarla iletişimlerini sesle kurarak kendi başlarına sokakta, caddede hatta otobanda seyahat edebilecek. Alışverişe, kafeye, restorana ya da arkadaşlarıyla buluşmaya gidebilecek.
BU NASIL OLACAK?
Kişi, telefonundaki ilgili uygulamaya sesli komut vererek kendi sürücüsüz aracını çağıracak. Bu araç kapıya yanaştığında engelli kişiyi tanıyarak kapıyı açacak, asansörlü rampasını indirecek, yolcunun güvenli bir şekilde yerine yerleşmesini sağladıktan sonra istenilen yere götürecek. Otomobile kadar giderken ve seyahat sırasında akıllı otonom tekerlekli sandalye kullanılacak.
Otonom tekerlekli sandalye ile sürücüsüz otomobil insan yardımı olmadan kendi aralarında araçtan araca haberleşme yapabilecek. Alışveriş yapılmışsa satın alınan ürünler, tekerlekli sandalyenin robot kolları ile masaya, tezgaha hatta buzdolabına sesli komutlarla yerleştirilecek.
KONUŞAMAYANLAR
Bu kişiler için özel bir elektronik eldiven tasarlandı. Bu eldiven, işaret dilini cep telefonunun mikrofonu sayesinde sesli olarak konuşmaya döküyor. Hatta cihaz bugün zihinsel engeli olan insanlar için uzun ve anlaşılması zor yazıları daha kolay anlaşılır özet bilgilere dönüştürebiliyor.
Mustafa Aykut, bunun bir başlangıç olduğunu belirterek, şu noktaya dikkat çekiyor: “Yapay Zeka, Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme’de ilerleme kaydedildikçe ALS hastası olan İngiliz fizikçi Stephen Hawking’in kullandığı gibi sıradışı teknolojik bir aparat, gelecekte taşınabilir boyutlarda olacak ve herkesin satın alabileceği kadar ucuzlayacak.”
EPİLEPSİ NÖBETİ
Yapay zeka epilepsi hastalarına da yardımcı olmaya başladı. Hastaların günlük aktivitelerini koordine etmelerine ve epilepsi nöbetleriyle ilgili ilerlemeleri izlemelerine olanak veren kişiselleştirilmiş platformlar geliştiriliyor. Toplanan verilerle epilepsi nöbetlerinin seyri daha öngörülebilir oluyor. Yapay zeka ile hastaların tedaviye dirençli olup olmadıkları ortaya çıkarılıyor.
GÖRME VE İŞİTME
- Halihazırda görme engellilere çevresinde nelerin yer aldığını sesli olarak tanıtabilen uygulamalar var. Sistem, tanıdık birisiyle karşılaşınca da kim olduğunu size söyleyebiliyor. Bunlar daha da yaygınlaşacak. Bir süre sonra grafen ve nanoteknoloji sayesinde yapay göz de üretilebilecek.
- İşitme engelliler, konuşulanları duyamasalar da yapay zekalı asistanları, karşısındakinin dudak hareketlerini okuyacak ve cep telefonunun ekranına konuşmaları yazı olarak dökecek.
GÖZ VE KULAK BİRER ‘ARAYÜZ’
Aslında göz ve kulak bir kamera ya da mikrofon gibi arayüz. Elde edilen görüntü ve ses, beyinde işleniyor ve anlamlandırılıyor. O halde, göz ya da kulağı kullanmadan kamera ve mikrofon ile elde edilen veri, göz ve kulaktan alınmışçasına engelli kişinin beyninin ilgili nöronlarına ulaştırılabilir. Bu başarılırsa; gözü görmeyen görüntüyü görebilecek, kulağı duymayan sesi işitebilecek.
3 BOYUTLU ORGANLAR
3 boyutlu biyolojik yazıcılarla bugün deri, mesane gibi dokular ve organlar üretilebiliyor. Gelecekte böbrek ve pankreas gibi organlar da yazıcıdan kişiye özel olarak çıkacak. Metaverse (sanal evren) ile bambaşka bir evrene geçiş sağlandığında çalışan ama engelli olduğu için işyerine düzenli olarak gidemeyenler, her gün ‘ofiste çalışıyor’ deneyimini yaşayacak.
ÖZEL TEMİZLİK İÇİN ROBOTLAR
Yatalak hastaların rutin temizlikleri, tuvalete taşınmaları, banyo yaptırılmaları, yedirilmeleri, giydirilmeleri hatta masajları robotlar tarafından gerçekleştirilecek. Zihinsel engelli çocukların oyunlarla eğitilmesi de robotlara verilen görevler arasında olacak. Robot kollar, biyolojik organlar kadar yetenekli olacak. Demans, Alzheimer gibi hastalıklara yakalananların sosyal iletişimlerinin kesintiye uğramaması için sohbet edebilen ve hastaları gözetleyen robotlardan yararlanılacak.
HAFTANIN OLAYLARI
MARKET ALIŞVERİŞİ KOLAYLAŞTI
Migros, BlindLook ile geliştirdiği sesli simülasyon teknolojisi sayesinde Türkiye’nin ilk görme engelsiz online market platformunu hizmete sunuyor. Sesli simülasyon ile görme engellilere tüm site anlatılıyor, hangi işlem için ne yapmaları gerektiği konusunda yönlendirmede bulunuluyor.
KÜTÜPHANE ZENGİNLEŞTİ
Türk Telekom, ‘Telefon Kütüphanesi’ uygulamasını, tiyatrocuların seslendirdiği hikayelerle zenginleştirdi. Sait Faik Abasıyanık’ın Projektörcü, Alt Kamara, Plajdaki Ayna, Sivriada Geceleri, Hişt, Hişt! adlı hikayeleri, görme engelli sanatseverler için kütüphaneye eklendi.
