Bir fotoğraf çekmiştim

Hürriyet gazetesinin dünkü birinci sayfasında, Profesör Dr. İlhan Başgöz’ün, Sağlık Bakanlığı’nın yolladığı özel uçakla ABD’nin Indianapolis kentinden Türkiye’ye getirilmesi haberi vardı.

İlhan Hoca’nın bir anlamda yıllarca sürgün yaşadığı ABD’den Türkiye’ye dönüşü, bana 15 yıl önce Beyoğlu’nda gerçekleşen bir buluşmayı hatırlattı. İlhan Hoca’nın da içinde bulunduğu grubun fotoğrafını çekmiştim.

Hemen arşivimden fotoğrafı buldum:

9 Mayıs 2006 tarihinde Erdal Öz’ün yaşamını yitirmesinin ardından Yeni Melek sinemasındaki törene katılan insanların bir bölümünün fotoğrafı. Soldan sağa: Fahri Aral, Mehmet Atay, Yaşar Kemal, Adalet Ağaoğlu, Zülfü Livaneli, Prof. İlhan Başgöz, İpek Çalışlar, Hasip Kaplan... Önceki gün Türkiye’ye gelen Başgöz, uçakta okul arkadaşı, kaderdaşı şair Enver Gökçe’nin şiirinden bir dizeyi okudu: “Senin emekçin olaydım, şen olası türküsü dost kokusu, dost selamı Türkiye.” İlhan Hoca 33 yıl Türkiye’ye dönemediğini, yıllarca yurt özlemi çektiğini söylüyor.

Kimdir İlhan Başgöz?

1923, Gemerek/Sivas doğumlu. Tam adı Mehmet İlhan Başgöz. 1928’de Harf Devrimi günlerinde millet mekteplerinde okuma yazma öğrendi. Yüksek öğrenimini A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde (1945) yaptı. 1950’ye kadar Prof. Pertev Naili Boratav’ın asistanı idi. Bu arada, komünistlik ve solculuk yapıldığı gerekçesiyle bir ihbar üzerine, Folklor ve Halk Edebiyatı Kürsüsü kapatıldı.

İlhan Başgöz, Tokat Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı (1950) ancak iki yıl sonra oradan da atıldı. Başgöz, Ankara’ya döndüğünde askere gitmek için başvuruda bulunsa da, Türk Ceza Yasası’nın 141. Maddesi’ne aykırı eylemde bulunmak savıyla tutuklandı, yargılandı ve iki yıl hüküm giydi. Sekiz ay tutuklu kaldıktan sonra aftan yararlanarak serbest kaldı (1953).

İlhan Başgöz, Dil Tarih’ten arkadaşları Enver Gökçe ve Ahmet Arif’le, öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav ve Behice Boran’la birlikte suçlandı, yargılandı, öğretim üyeliği elinden alındı. Türkiye’de çalışma ve yaşama koşullarının yok olduğunu görerek. 1960’ta Ford Vakfı bursuyla Amerika’ya gitti. İki yıl Los Angeles ve California Berkeley Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalıştı. 1965’te Indiana Üniversitesi’nin Ural-Altay Dilleri Bölümü’ne öğretim üyesi oldu. 1967’de doçent, 1976’da profesör olan Başgöz, Amerika Folklor Derneği onur üyeliğine seçildi (1983).

Önemli bir folklor uzmanı, dil uzmanı olarak ABD’de yaşamını sürdürdü. 1993’te Türkiye’ye döndü, Boğaziçi Üniversitesi’nde Türk edebiyatı dersleri verdi. 1997’de emekli oldu, 1998’den sonra Bilkent, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde ve ODTÜ’de görev yaptı. Son yıllarda ABD’de yaşıyordu. Geçen yıl hastalandı. Şimdi, tedavisinin Türkiye’de yapılması için yeniden Türkiye’de… Ankara’da… Özlemini çektiği ülkesinde...