Giriş
Bir yakınınız Alzheimer olduysa hiç de kolay geçmeyecek bir süreç sizi bekliyor demektir. Peki bu dönemin daha az yıpratıcı olması için yapmanız gerekenleri biliyor musunuz? İşte, Türkiye Alzheimer Derneği’nin hasta yakınlarına önerileri...
1- İLETİŞİM KURUN
Alzheimer ve diğer bunama hastalıklarında kelime bulmakta zorlanma, düzensiz ve anlamsız konuşma, tekrarların artması gibi konuşma ve anlama bozuklukları sık görülür. Konuşarak iletişim gün geçtikçe güçleşir. Ancak bir gülümseme, omuza bir dokunuş veya kucaklama hastaya duyduğunuz sevgiyi göstermeye yetecektir. Tekrarlanan sorular sizin için sinir bozucu olabilir ama bunun hastalığın bir parçası olduğunu unutmayın. Hastanın söylemek istediğini anlıyorsanız, kullandığı yanlış kelimeleri düzeltmeye çalışmayın. Bu, hastanın kendini mahcup, huzursuz ya da sıkıntılı hissetmesine yol açar.
2- HATIRLATMALARDAN YARARLANIN
Hastalığın erken evrelerinde, ne yapması gerektiğini, neler olup bittiğini ve oradaki insanların kimler olduğunu çeşitli yollarla hatırlatmak yararlı olabilir. Kapıların üzerine konan işaretler, neyin ne olduğunu ve nasıl kullanıldığını açıklayan etiketler veya altlarında kime ait olduğunu yazan aile fotoğrafları hastanın zaman ve mekan bilincini korumasına yardımcı olabilir.
3- YEMEKLERİ PROGRAMLAYIN
Hasta, yemek yemeyi reddedebilir veya yemek seçmeye başlayabilir. Yeni yiyecekler yerine, tanıdık yiyeceklerin hazırlanması ve yemek programının belli bir düzende olması, hem hastanın zaman kavramının korunmasına hem de sizin zamanınızı ve enerjinizi etkin biçimde kullanmanıza yardımcı olur. Eğer hastanız sürekli hareket ediyor, yemek sırasında oturmak istemiyorsa az ama sık aralıklarla yedirmeyi deneyebilirsiniz. Kraker veya havuç, salatalık gibi yiyecekler hasta etrafta dolaşırken atıştırması için uygun olabilir. Yine de hastanın düzenli beslenmesinin sağlanmasında anahtarın, göstereceğiniz sabır ve güven duygusu olduğunu unutmayın.
4- KİŞİSEL BAKIM
Alzheimer’da hastanın başkasına bağımlı hale gelmesinin en önemli sebeplerinden biri karmaşık işleri yapamamasıdır. Hastalık yerleştikten sonra hastanız giyinmek, banyo yapmak veya tuvalete gitmek için desteğinize ihtiyaç duyar. Hastanın giyinme konusundaki problemini hafifletmek için bazı pratik çözümler bulabilirsiniz. Fazla veya mevsime uygun olmayan giyecekleri kaldırın. Düğmeli ve fermuarlı giyecekler yerine kullanımı daha kolay olan giysiler alın.
5- TUVALET SORUNU
Hastaların bir başka problemi de hastalığın ileri evrelerinde idrar tutamamaktır. Bu konuda atılacak ilk adım bunama dışında bir sebebin olup olmadığının araştırılmasıdır. Eğer tıbbi başka bir sebep yoksa bazı basit tedbirler alınabilir. Örneğin hasta sadece geceleri idrarını tutamıyorsa, hastanın akşam yemeğinden sonra içtiklerini sınırlayarak veya idrar tutamama sürekliyse gün boyunca düzenli aralıklarla tuvalete gitmesini sağlayarak bu problem hafifletilebilir. Gerekirse erişkin bezi kullanılarak bakım kolaylaştırılabilir.
6- HAYATA KEYİF KATIN
Hastayı, yürüyüşe çıkmak veya çiçek bakımı gibi basit işleri yapması konusunda teşvik edin. Bunama, hastanın yeni şeyler öğrenmesini imkansızlaştırabilir. Fakat günlük ev işleri veya eski hobileri, hastaya anlamlı bir şeyler yaptığı ve işe yaradığı hissini verebilir. Müzik dinlemek de hastanın hoşuna gidebilir.
7- SUÇLAMA İLE BAŞA ÇIKMA
Hasta, hafıza kaybı gibi zihinsel yeteneklerindeki bozulma ve kendine duyduğu güvenin giderek azalması yüzünden çevresine karşı bazı şüpheler geliştirir. Bu şüpheler genellikle özel eşyalarının çalındığı ya da kendisine kötülük yapılmak istendiği şeklindedir. Hastanın bu tarz suçlamaların arttığı dönemlerde güvenini kazanmak için sıcak, anlayışlı bir tavırla yaklaşın. Suçlamaya karşı savunmaya geçmek, hastanın fikrinde ısrar etmesine yol açar. Bu tür suçlamalar, onaylamadan veya reddetmeden içi boş kelimelerle (‘öyle mi?’, ‘bakarız’ şeklinde)geçiştirilmeli.
8- SALDIRGANLIĞA KARŞI
Hastalar zaman içinde hırçın ve saldırgan olabilir. Hastalar genellikle eve misafir geldiğinde, akşam olduğunda, aç ya da susuz kaldığında, çok gürültülü ya da sessiz ortamlarda, ağrısını, kabızlığını, açlığını ifade edemediğinde, tuvalet ihtiyacı olduğunda, alt bezi ıslandığında, gündelik düzeni değiştiğinde saldırganlaşabilir.
Ne yapmalı?
Hastanızla basit cümlelerle sakin tonda konuşun. Hastanıza güvende olduğunu, yanında sizin olduğunuzu sık sık söyleyin. Evdeki, odasındaki eşyaları ve yerlerini değiştirmeyin. Eve yeni biri gelecekse önceden hastanıza onunla ilgili anılarını anlatın, bilgi verin. Saldırganlığı başladığında hastayla fiziksel temasta bulunmayın. Evdeki aynalarda kendi görüntüsünü tanımayabilir ve o görüntüden korkup sinirlenebilir. Aynaları kaldırmak ya da kapatmak sorunu çözebilir.
9- AMAÇSIZCA DOLAŞMA SORUNU
Hastanız çevrenizde amaçsızca dolaşabilir. Bu davranışın sebepleri hareketsiz kalamaması, ağrısı olması, uygunsuz dış uyarılar, karnının acıkması veya sadece tuvalete gitmek istemesi olabilir. Günlük egzersizler, amaçsız dolaşmanın kontrol edilmesine yardımcı olabilir. Hastanız olmadık zamanlarda olmadık isteklerde bulunup ısrarcı olabilir. Bu durumda mümkün olduğunca zıtlaşmayın, hastanın dikkatini başka bir konuya çekmeye çalışın.
