Giriş
Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Faruk Yencilek anlatıyor...
BÖBREK TAŞLARININ OLUŞUMUNDA BİR YAŞ SINIRI VAR MI?
Böbrek taşı her yaşta ortaya çıkan bir sorun. Öyle ki yeni doğan bir çocukta çok erken dönemde rastlanabildiği gibi 70-80 yaşında da ortaya çıkabiliyor. İnsan ömrünün her aşamasında böbrek taşı görülebiliyor
BÖBREK TAŞLARININ TEKRARLAMA İHTİMALİ YÜKSEK Mİ?
5 yıl içinde bir taşın yeniden oluşma ihtimali yüzde 50’dir. Böbreklerimiz vücudumuzun asit baz ve mineral dengesini de sağlamakla görevli çok karmaşık, bir o kadar da sihirli bir organ. Vücudumuzun bütün fazlalıklarını atmakla yükümlü. Böbreklerimiz taş oluşumunu önlemek için ‘sitrat’ denen bir madde üretiyor. Eğer bu madde vücudunuzda yeterli miktarda salgılanmıyorsa, az su içiyorsanız küçük kristalleşmeler şeklinde böbrek taşı oluşmaya başlıyor. Yerçekiminin etkisiyle bu taşlar böbreğin alt kısımda oluşuyor. Eğer hareketli bir yaşam sürer, bol su içerseniz bu kristalleri taşlaşmadan vücuttan atarsınız.
BÖBREK TAŞI NE ZAMAN AĞRI YAPAR?
Az önce söz ettiğim kristaller genellikle belli bir büyüklüğe ulaşıncaya kadar ağrı yapmıyor. Taş ancak idrar akımını engellediği zaman ağrı oluşuyor. Bunun dışında da böbrekte yavaş yavaş büyüyen taşlar zamanla yarattığı dolgunluk hissiyle birlikte künt bir ağrı yapabiliyor. Şanslı olanlarda ağrı hastayı hekime götürüyor ve tedavi edilebiliyor. Ancak yavaş büyüyen bazı taşlarda hasta hiç ağrı duymayabiliyor ya da hissettiği hafif ağrıya zamanla alışıyor. Bu durumda zaman kaybediliyor ve hasta hekime başvurduğunda ne yazık ki böbrek fonksiyonunu kaybetmiş ve son evreye ulaşmış olabiliyor. Dolayısıyla böbrek taşlarının her zaman ağrı yapmadığını bilmek, gerekli önlemleri almak çok önemli.
BÖBREK TAŞLARININ OLUŞUMUNU ENGELLEYEN GIDALAR VAR MI?
Kalsiyum taşları tüm böbrek taşların yüzde 70-80’ini oluşturuyor. Böbrek taşlarının yüzde 10 civarını ürik asit taşı (obez grupta 3 katına kadar görülme sıklığı artar), yüzde 8’ini ise sistin taşı oluşturuyor. Ayrıca özellikle sık idrar yolu geçiren kadınlarda enfeksiyon taşı da görülebilir. Bazen birden fazla farklı mekanizma aynı taşı oluşturabiliyor. Örneğin kalsiyum oksalat taşında bazen sadece kalsiyumun, bazen oksalatın, bazı durumlarda da her ikisinin yüksekliği bu taşın oluşmasına neden olabiliyor. Bazı durumlarda da kalsiyum ve oksalat normal olmasına karşın sitrik eksikliğinden dolayı kalsiyum oksalat taşının görülme ihtimali artıyor. Dolayısıyla böbrek taşı oluşumunu engelleyen tek bir ürün ya da gıdadan bahsetmek mümkün değil. Önemli olan nokta bol sıvı almaktır. Bunun yanı sıra asitli içecekler, çay, kahve tüketimini de en aza indirmek, tuzu azaltmak ve düzenli egzersiz yapmak tüm böbrek taşlarından korunmak için yapılacakların başında geliyor. Her ne kadar taşlar tüm yaş gruplarında görülebilse de özellikle 40 yaş üstü herkesin mutlaka bir kez ürolojik muayeneden geçmesi son derece önemli.
BÖBREK TAŞI TEDAVİSİ NASIL YAPILIYOR?
Tedavi taşın büyüklüğüne ve idrar yolundaki yerine bağlı. Örneğin üreter dediğimiz böbrekle idrar yolunu bağlayan boruyu tıkayan bir taş varsa, bu taşların ilaçların yardımıyla birkaç hafta içinde kendiliğinden düşmesi beklenebiliyor. Ancak ilaç tedavisinin yetmediği hastalarda mutlaka bir girişim yapılmalı. Bazı durumlarda hastalar ‘Ağrım yok’ diyerek tedaviden kaçabiliyor. Fakat ağrıyla tedavi arasında bir ilişki olmadığının bilinmesi lazım. Bu noktada bizim için önemli olan idrarın böbrekten mesaneye rahatça gelip atılmasıdır. Aksi halde sonuç böbrek yetmezliğine kadar gidebiliyor. Dolayısıyla ilaçla tedaviye yanıt vermeyen durumlarda bazen taş küçük de olsa alınabiliyor.
BÜKÜLEBİLİR SİSTEMLE TEDAVİ NEDİR?
Flexible yöntem olarak da biliniyor. Yaklaşık 16 yıldır Türkiye’de uygulanıyor. Vücut bütünlüğünü bozmadan, kapalı yöntemle yapılıyor. İdrar yolunun tersinden yukarı doğru takip edilerek böbreğe ulaşılıyor. Gövdesi kıvrılıp bükülebilen, ucu yönlendirilebilen çok ince cihazlarla böbrek içindeki taşlara ulaşılıyor. Böbrekte bulunan taş, holmiyum lazerle toz haline getiriliyor. Yıllardır binlerce hasta, ağrı ve acı çekmeden bu yöntemle tedavi oldu. Zamanla bu konudaki tecrübe de arttı. İlk başlarda daha küçük taşlarda uygulanan flexible yöntemde 6 cm büyüklüğündeki taşlar da tedavi edilebiliyor.
İŞLEM TEKRARLANABİLİR Mİ?
Tercihimiz, taş bir defa oluştuktan sonra bir daha oluşmasının engellenmesidir. Bu noktada hem hekime hem de hastaya bazı görevler düşüyor. Ancak hasta, yaşam tarzına dikkat etmezse taş oluşumu nüks edecektir. Bu noktada işlem tekrar uygulanabilir. Vücut boşluğunu kullanarak yaptığımız için işlem sırasında hastaya herhangi bir zarar vermiyor.
TEDAVİ EDİLMEZSE BÖBREKLER İFLAS EDEBİLİR
Türkiye, taş kuşağı denilen taşın sık görüldüğü kuşakta bulunuyor. Nüfusun önemli oranında böbrek taşı görülüyor. Her 100 kişiden 14’ünün hayatında bir kere taş düşürdüğüne dair veriler var. Ülkemizde kronik böbrek yetmezliği görülmesinin en önemli nedenlerinden biri böbrek taşı hastalığı. Dolayısıyla taşlar mutlaka tedavi edilmeli.
