Giriş
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekayi Kutlubay, yaz mevsiminde sıklığında artış görülen mantar hastalığını anlatıyor
Mantar hastalığı nedir?
Genellikle kıl, deri ve tırnak gibi dokulara yerleşen bir enfeksiyondur. Deride kaşıntı, kızarıklık, sulanma ve pullanma; tırnakta renk değişikliği ve tırnak biçiminde bozulma yapar. Normal şartlarda vücudumuzda mantar ve bakteri türleri bulunur, bunlar herhangi bir hastalığa neden olmadan bir denge içinde yaşamına devam eder. Fakat çeşitli sebeplerle denge bozulursa mantarlar hızla üreyerek mantar hastalığı ile sonuçlanır. Deride çizik, sıyrık, ısı ve aşırı nem artışı gibi nedenlerle deri bütünlüğü bozulur ve dış kaynaklı mantarlar vücuda girerse yine mantar enfeksiyonu ortaya çıkabilir.
Nasıl bulaşır?
Mantar, doğrudan deri teması yoluyla ya da ayakkabı, terlik gibi eşyaların ortak kullanılmasıyla bulaşabilen bir hastalık. Çocuklarda görülen mantar enfeksiyonları, okul ve yurt ortamında hızla yayılabilir. Ayakkabı, terlik, havlu, peçete, çarşaf ve nevresim, kıyafetler, çoraplar gibi eşyaların yanı sıra ortak kullanılan havuz, hamam, sauna, banyo, otel odası, plajlar gibi alanlar da mantarın başka kişilere bulaşarak yayılmasına neden olabilir. Mantar topraktan da bulaşabilir. Bahçe, kumsal, tarla gibi topraklı alanlarda da temas yoluyla insandan insana geçebilir. Mantar, kişiden kişiye bulaşabileceği gibi hayvandan insana da geçebilir. Kedi-köpek gibi hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Bu özellikteki mantar türleri, hayvanlarda deri üzerinde kepeklenme, yara ve tüy dökülmeleriyle kendini gösterir. Tedavi edilmediği durumlarda insanlara da geçebilir. Bu durumda belirtiler de insanlarda daha şiddetli seyredebilir.
Yazın mantar hastalığında artış olur mu?
Mantar sıcak, nemli, ıslak, terli ve kapalı vücut bölgelerini sever. Havaların ısınması ile birlikte mantar enfeksiyonlarında artış görülür. Özellikle erkeklerde kasıklarda kaşıntı, yanma ve kızarıklıkla seyreden mantar gelişebilir. Yine ıslak kıyafetler veya kapalı ayakkabılar mantar enfeksiyonunu artırır. Yazın ayakların terlemesi ve ıslak kalması mantarı tetikler. Yaz aylarında ıslak kalma veya çok terlemeden dolayı gövdede beyaz ya da kahverengi döküntüler tarzında mantarlar da oluşabilir.
Vücutta en çok hangi bölgelerde tutulum olur?
Mantar hastalıkları en çok ayak, tırnak, kasık ve vajina, saç gibi bölgelerde deri üzerinde ortaya çıkar. Bununla birlikte nadiren de olsa ağız mukozası, dil ve lenf bezlerini de etkisi altına alabilir.
AYAKTA: Kaşıntı, yanma, ağrı, kötü koku ve deri döküntüsüne neden olur. Ayak parmak arası ve tabanında soyulmalar yapar.
TIRNAK MANTARI: Tırnak renginde solmaya, tırnağın kalınlaşmasına ve tırnağın kenarlarında parçalanma veya dağılmaya neden olabilir. Tırnak mantarı tek bir tırnak ile sınırlı kalabileceği gibi, birden fazla tırnağı aynı anda etkileyebilir. Hem ayak hem de el tırnakları tutulabilir.
KASIK MANTARI: Kızarıklık, kaşıntı ve kepeklenme gibi belirtiler veren mantar enfeksiyonudur.
VAJINAL MANTAR: Vajinal kandidiyazis olarak da adlandırılır. Vajina ve vulvada yani vajinal açıklıktaki dokularda, tahrişe, akıntıya ve yoğun kaşıntıya neden olur. Kesilmiş süt tarzında kokulu akıntılar yapabilir.
SAÇLI DERİ MANTAR ENFEKSIYONU:
Çocukluk çağında, daha çok kırsal kesimde, sıklıkla hayvanlardan bulaşan mantarların neden olduğu, saçlarda kepeklenmeden iltihaplanmaya kadar çeşitli şekillerde karşımıza çıkan bir hastalıktır. Saç mantarının oluştuğu saç derisi kuru, pullanmış ve yoğun kepeklidir. Saç derisinde kızarıklıklar ve saç mantarının görüldüğü yerde ise sürekli bir kaşıntı vardır. Saç mantarının olduğu alanda bölgesel dökülmeler görülür. Saç derisinde saçlar kırılarak dökülür. Bu yüzden halk arasında “saç kıran” da denir. Dökülen saçların olduğu yerde ise kelleşmiş ve kızıl renkli bölgeler ortaya çıkar. Ayrıca saçlı deri mantarı boyundaki lenf bezlerinde büyüme ve ateş de yapabilir. Derin formları kalıcı dökülme yapabileceği için saçlı deride mantardan şüphelendiği durumlarda tedavi için bir dermatoloğa başvurmak önemli.
RİSKİ NELER ARTIRIR?
İleri yaş. Diyabet (şeker hastalığı). Obezite (şişmanlık). Aşırı terleme. Dolaşım bozukluğu. Bağışıklık sistemi yetersizlikleri. Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı (kortizon gibi). Uzun süreli antibiyotik kullanımı. Beslenme yetersizliği. Ayakların kuru tutulmaması. Sentetik ayakkabı kullanımı. Uzun süre ayakkabı kullanımı.
