Giriş
Kadın Hastalıkları Doğum ve Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Cem Murat Baykal anlatıyor.
1 SMEAR TESTİ
Jinekolojik muayene sırasında rahim ağzından hücre örneği alınmasıdır. Günümüzden tam 100 yıl önce keşfedildi. Asıl amacı serviks (rahim ağzı) kanserini yakalamak olarak bilinse de çok daha anlamlı bir testtir. Çünkü düzenli yapıldığında daha kanser ortaya çıkmadan kanserin öncüsü olan hastalıkları yakalamaya olanak sunar. Serviks kanseri HPV adı verilen bir virüs sonucunda ortaya çıkar. HPV cinsel yolla bulaşan ve toplumda hepimizin hayat boyu yüzde 80 oranda karşılaştığımız yaygın bir virüstür. Bazı kişilerin bağışıklık sistemi bu virüsü yener, bazılarında ise virüsle temastan 3-5 yıl sonra kanser ortaya çıkar. Bu süreçte smear testi yapılan kadınlarda anormal hücreler saptanırsa daha kanser ortaya çıkmadan hastalık tedavi edilebilir.
NE ZAMAN YAPTIRILMALI?
Türkiye’de bu konuda oluşmuş kesin bir takvim bulunmasa da doktorunuz aksini önermediği sürece 20 yaşından sonra yıllık smear testlerinizi yaptırın.
NASIL YAPILIR?
Adet kanaması yokken yapılır. Randevudan önceki 2 gün boyunca vajina içi herhangi bir tedavi kullanmaktan ve randevudan önceki gece cinsel ilişkiden kaçınmak gerekir. Jinekolojik muayene sırasında rahim ağzından küçük bir fırçayla sürüntü alınır. Boğaz kültürü alınması işlemi kadar basit ve ağrısız bir işlemdir. Alınan hücreler laboratuvara gönderilir ve orada mikroskop altında incelenir. Anormal hücreler saptanırsa bunlar, görülen anormalliklerin şiddetine göre isimlendirilir. Jinekoloğunuza bir rapor gönderilir. Doktorunuz sonuçlarınızı size telefonla ya da yüz yüze bildirir.
RISKE GÖRE NASIL BIR YOL IZLENIR?
Smear sonuçlarının büyük kısmı normal çıkar. Fakat bazıları ‘bozulmuş hücreler görüldü’ olarak bildirilir. Genellikle bunlar hafif anormalliklerdir ve kanser olduğunuz anlamına gelmez. Ancak bazı durumlarda ileri tetkikler istenir. Sonuçlara göre hastalar takip edilir ya da tedavi uygulanır.
2 YILLIK ULTRASON
Rahim içi ve yumurtalıklar, kadınların karın boşluğunda bulunur; bu organları rahim ağzı gibi direkt gözleyerek inceleyemeyiz çünkü kapalı bir kutunun içindedirler. Fakat değerlendirme için ultrason bize mükemmel bir fırsat sunar. Özellikle de rahim ve yumurtalık kanserlerinin erken teşhisinde... Rahim kanseri genellikle erken evrede kanamayla belirti verdiği için daha başarılı tedavi edilen bir kanser olsa da ameliyat, radyoterapi ya da kemoterapi gibi zahmetli bir süreci hayatımıza sokar. Çok daha tehlikeli, saldırgan ve kadın ömrüne kasteden bir kanser türü olan yumurtalık kanseri ise karın içine yayıldıktan sonra belirti verir. Bu aşamada karın şişliği, kilo kaybı, bulantı, kusma gibi doktora başvurmayı gerektiren ağır belirtiler görülür. Maalesef bu aşamada geç kalınmıştır. Hem rahim hem yumurtalık kanserini oluşmadan önce, oluştuysa da kadının ömrüne kast etmeyeceği erken aşamada yakalanması için yıllık jinekolojik muayene sırasında ultrason yapmak hayati önem taşır. Hiçbir şikayet olmasa bile ultrasonunda görülecek küçük ama şüpheli bir yumurtalık kisti ya da rahim içi kalınlaşması kadını kanser olmaktan kurtarabilir.
3 MEME ULTRASONU MAMOGRAFİ
40 yaşına kadar alışılmadık ağrı, memede şekil bozulması, asimetri, akıntı, meme başı çekilmesi, ele gelen sertlik gibi şikayetler mutlaka doktora başvurmayı gerektiriyor. Bu durumlarda meme ultrasonu yapılıyor. 40 yaşına gelen her kadının ise belirti ya da şikayet olmasa da yılda 1 kez mamografi ve meme ultrasonu ile tarama işlemine tabi olması gerekiyor. Bu yıllık kontrol önerisi 65 yaşına kadar sürdürülüyor. Ancak risk durumu ve takiplerin normalliğine göre yaş ilerledikçe aralıklar seyrekleşebiliyor.
AİLEDE VARSA DAHA ERKEN BAŞLAMALI
Yakınlarınızda meme, yumurtalık, rahim ya da kalınbağırsak kanseri (erkek ya da kadın) varsa kontrollere daha erken başlayın. Mamografi ve meme ultrasonu artık eski teknolojilerdeki gibi ağrılı ya da zahmetli işlemler değil, bu yüzden kontrollerden çekinmeyin. Şüpheli bir kitle nedeniyle 40 yaş öncesi yapılan ultrasonda ya da 40 yaş sonrası yıllık tarama mamografisinde şüpheli bir lezyon saptanırsa iğne biyopsisi yapılır. Erken aşamada yakalanan tümörlerde memenin tümünü almaya gerek kalmaz, sadece kanserli doku çıkarılır. Ailenizde yumurtalık, meme, kalınbağırsak gibi kanser türleri yaygınsa doktorunuz genetik inceleme için sizi bir kan örneği vermeye gönderebilir. Eğer BRCA gen anormalliği belirlenirse hiç kanser dokunuz olmasa da memenizin ya da yumurtalıklarınızın alınması size önerilebilir.
4 KENDİ KENDİNE MEME MUAYENESİ
40 yaşından önce her kadın ayda 1 kez kendi kendine meme muayenesi yapmalı. Eğer bir sertlik, kitle ya da farklı doku hissederseniz iyimser davranmak yerine kötümser olun ve hemen doktorunuza başvurun.
