Giriş
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Derya Karadeniz anlatıyor...
Uykuda bacak kramplarının sebepleri neler?
Uykuda bacak krampı hastayı uykusundan uyandıran bir hastalık. Bacakta çok şiddetli kasılmaya ve bu kasılmayla beraber şiddetli bir ağrıya yol açıyor. Bacak krampı sadece uykuda ortaya çıkıyorsa buna uykuyla ilişkili bacak krampı diyoruz. Arka planda kanda bazı maddelerin (elektrolitlerin) azalmasıyla ortaya çıkabilen formu var. Magnezyum, kalsiyum düşüklüğü bunların başında geliyor. Muhakkak bunları kontrol etmemiz gerekiyor. Bununla beraber uykuda başka bir hastalığın olup olmadığını kontrol etmek lazım. Örneğin uykuda periyodik hareket bozukluğu, krampları tetikleyebiliyor. Uykuda bacak kramplarının neden olduğunu tam olarak bilmiyoruz ama bazı teoriler var. Örneğin uykuda bazı kaslarla ilgili geçirgenliğin değiştiği, bunun da uykuda aşırı kas kasılmasına yol açtığı söyleniyor.
Kimlerde daha sık görülüyor?
Gebelikte ve yaşlılıkta sık gördüğümüz bir durum. Fakat ne kadar sıklıkla görüldüğünü bilmiyoruz. Dünyada böyle bir çalışma yok.
Krampların tekrarlama sıklığı nedir?
Genellikle haftada 1-2 gece, şiddetli durumlarda da her gece olabiliyor. Gecenin ya ilk ya da ikinci yarısında uyandırıyor. Bazen gecede birden fazla ortaya çıkabiliyor. Hasta bacağı kaskatı kesilmiş olarak uyanıyor. Bacağındaki şiddetli ağrıdan kurtulmak için bacağını kasılmanın ters yönünde hareket ettirerek rahatlamaya çalışıyor.
NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMAK GEREKIYOR?
Uykuda bacak krampları haftanın en az 2 gecesi oluyorsa mutlaka bir uyku hastalıkları uzmanına başvurmak ve uyku tetkiki yaptırmak şart.
GÜNDÜZ DE OLUYOR MU?
Bacak krampı sadece gece uykuda ortaya çıkıyorsa bir uyku hastalığıdır. Gündüz oluyorsa arka planda kas ya da iç hastalıklarına bakmak lazım.
NASIL TEDAVI EDILIYOR?
Magnezyum, kalsiyum gibi elektrolitlerin eksikliğine bağlı ortaya çıkıyorsa bunları yerine koyduğumuzda uykuda bacak krampları da ortadan kalkıyor. Ama bazen devam edebiliyor, bu durumda ilaçla tedavi devreye giriyor. Bacak krampları uykuda hareket bozukluğu ile birlikteyse o zaman işimiz çok kolay. Tetikleyiciyi ortadan kaldırdığımızda hastalık iyileşebiliyor.
Diş gıcırdatma ne zaman bir uyku hastalığı sayılır?
Tıp dilinde bruksizm olarak adlandırılan diş gıcırdatma dişlerin birbirine sürtünmesi durumudur. İki türü var: Yalnızca uykuda dişlerini sıkanlar ve gündüz de dişlerini sıkanlar. Gündüz farkında olmadan dişlerini sıkanlarda arka planda gerginlik başta olmak üzere psikiyatrik durumlar sorumludur. Gündüz dişini sıkan hasta, gece uykuda da dişlerini sıkmaya devam eder. Uykuyla ilişkili bruksizmde ise hastanın dişlerini sıkması, birbirine değdirmesi gündüz söz konusu değildir, yalnızca gece ortaya çıkar.
Ne tür sorunlara yol açar?
Gece ortaya çıktığında dişlerde aşınmaya yol açar.
Çene kaslarında eklem hasarına yol açabilir.
Zaman içinde hem diş hem de çene ekleminde rahatsızlık ortaya çıkar.
Ne zaman tedavi gerektirir?
Vücuda zarar vermeye başladığında tedavi şart. Sabah uyandığınızda çene ve baş ağrısı yakınmalarınız varsa, ağzınızı açmakta zorlanıyorsanız, dişleriniz aşınmışsa tedavi etmek zorundayız. Bu arada sabah başınızın ağrıdığını düşünürsünüz oysa baş ağrınızın nedeni çenenizi çok sıkmanız olabilir. Bruksizm ağrısı kulağa da vurabilir.
Nasıl teşhis ediliyor?
Uyku tetkikiyle... Hasta bir gece uyku laboratuvarında yatıyor. Hastanın çenesine yapıştırdığımız sensörlerle kayıt yapıyoruz. Diş gıcırdatma hangi sıklıkta ortaya çıkıyor, uykuyu ne kadar bozuyor bunu ortaya koyuyoruz. Diş gıcırdatma huzursuz bacak sendromu, kramplar ve uykuda periyodik hareket bozukluğu ile sıklıkla birliktelik gösterir. Eğer tek başına diş gıcırdatma değil de kol-bacak hareketleriyle birlikte olan bruksizm varsa o zaman bu hareket bozukluklarını tedavi ederek diş gıcırdatma da giderilir. Ama diş gıcırdatma tek başınaysa bruksizmin ilaçla tedavisi çok zordur, genellikle yanıt vermez. Bu durumda birinci seçenek tedavi botokstur. Eskiden diş plakları ya da protezler kullanılırdı. Bu araçların amacı da dişleri korumaktı. Evet, plaklar dişleri korur plaklar ama bruksizmi artırır da... Bu nedenle asıl tedavi botokstur.
Botoks nereye yapılıyor?
En çok kasılan kaslar tespit ediliyor. Ardından botoks iğnesi çenenin dış kısmına yapılıyor. Tıpkı kırışıklıkların tedavisinde kullanılan botoks gibi 6 ay aralıklarla yapılıyor. Nadiren bazı hastalar sadece 3 ay rahatlıyor, ardından tekrar işlem tekrarlanıyor. Bu arada ‘Ben gece dişlerimi gıcırdatıyorum, gidip botoks yaptırayım’ diye botoks yaptırmayın. Diş gıcırdatma mutlaka önce uyku hastalıkları ile ilgili bir uzman tarafından incelenmeli. Bruksizim uykuyla mı ilgili yoksa başka bir sorundan mı kaynaklanıyor, bu ayrımın çok iyi yapılması lazım. Hastalığı tetikleyen uykuda periyodik hareket bozukluğu gibi sorunlar varsa o zaman ilaçlarla diş gıcırdatma sorunu da çözülüyor. Ama yanıt alınmazsa hasta ehil ellerde botoksa yollanır
