Giriş
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Derya Uludüz anlatıyor...
İyi uyuduğunuz halde kendinizi yorgun hissediyor, sabahları fincan fincan kahve içmenize rağmen ayılamıyor ve bu şikayetleri en az 6 aydır yaşıyorsanız muhtemelen kronik yorgunluk sendromunuz var.
Kronik yorgunluk sendromu nedir?
Yorgunluk yakınmasının 6 aydan uzun sürmesine diyoruz. Kronik yorgunluk sendromu olan kişiler çalışmak, okula gitmek, egzersiz yapmak ve günlük aktiviteleri yürütmekte zorluk çeker. Bu sorun genellikle psikiyatrik olarak değerlendirilir. Oysa yorgunluk, çoğu zaman vücudumuzdaki mitokondri dediğimiz yakıt depolarımızın bir sorunudur.
Mitokondri ne demek?
Mitokondriler, besinlerden aldığımız enerjiyi vücudun kullanabileceği enerjiye dönüştürmekten sorumlu bölgelerdir. Mitokondri sürekli enerji üretemezse, dokular canlılıklarını yitirir ve organlar iflas etmeye başlar. Mitokondriler dış hasarlara karşı çok duyarlıdır.
Yoğun çalışma temposu, yaşadığımız ortam, beslenme düzenimiz ve ilerleyen yaş... Bütün bunlar, mitokondrilerimizi hasara uğratabilir. Mitokondrilerin iyi çalışamaması kronik yorgunluk yakınmasının yanı sıra kanser, diyabet, fibromiyalji ve bipolar bozukluk gibi pek çok ciddi hastalıkla da ilişkili olabilir.
Kimlerde sık görülür?
Kronik yorgunluk sendromu, her yaşta görülse de kadınlarda 20-40 yaş arasında, erkeklerde ise 30-50 yaş arasında sıklaşır. Yoğun ve stresli iş temposu olanlar daha fazla risk altındadır.
Nasıl teşhis edilir?
Kronik yorgunluk sendromu için özel bir tanı testi yok. Yakınmalara neden olabilecek diğer nedenler araştırılır. Başka bir sorun tespit edilmez ve aşağıdaki yakınmalardan en az 4’ü, en az 6 ay boyunca varsa tanı konulur.
- Uyku düzensizliği,
- Kronik ve açıklanamayan sürekli yorgunluk hali,
- Hafıza veya konsantrasyon problemleri,
- Özellikle sırt-boyunda ağrılı ve sert kaslar,
- Eklem ağrıları,
- Şiddetli baş ağrıları,
- Egzersiz sonrası 24 saatten uzun süren halsizlik.
Tanı için hangi hastalıklar ekarte edilmeli?
Pek çok hastalık yorgunlukla kendini gösterebilir. Kronik yorgunluk sendromu diyebilmemiz için potansiyel yorgunluk nedenleri olabilecek şu sorunların dışlanmış olması lazım:
- Uyku apnesi,
- Tiroid bezinin az çalışması,
- Toksinlere maruz kalma,
- Lupus veya MS gibi hastalıklar,
- Kanser öyküsü olması,
- Travmatik beyin hasarı,
- Kalp yetmezliği,
- Kansızlık veya D vitamini eksikliği,
- Huzursuz bağırsak sendromu,
- Diyabet hastalığı,
- Kronik enfeksiyon tabloları,
- Kullanılan ilaçların yan etkileri.
BU TESTLER MUTLAKA İSTENİYOR
Diğer yaygın yorgunluk nedenlerini dışlamak için yapılan testler:
- Tam kan sayımı (anemi ve diğer durumları kontrol etmek için),
- Tiroid hormon seviyeleri (hipotiroidizmi kontrol etmek için),
- Kan şekeri seviyeleri (diyabet kontrolü için),
- İdrar tahlili (böbrek hastalığını kontrol etmek için),
- Serum B12 vitamini; serum ve idrar metilmalonik asit (B12 vitamini eksikliğini kontrol etmek için).
ÇOK AŞAMALI TEDAVİ
Kronik yorgunluk sendromunun tedavisi genellikle hastanın yakınmasının şiddetine göre belirlenir. Öncelikle iş yükünü azaltmanın yolları aranır. Stresle baş etmek için psikolojik destek önerilir. Beyne giden kan akımının temizlenmesi ve oksijen girişini sağlamak için açık havada düzenli aralıklarla yürüyüş ve derin nefes alma egzersizleri tavsiye edilir. Beynin yeterince sağlıklı enerjiyi elde etmesi için doğru beslenme düzeni önerilir. Gerekli görülürse bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, kas ve eklem ağrılarının azaltılması ve uyku düzeninin sağlanmasına yönelik ilaç tedavileri uygulanır. Mitokondrilerin güçlenmesi için antioksidan takviyeleri, Co-enzymQ10 gibi destek tedaviler işe yarayabilir. Uykunun düzenlenmesi çok önemlidir, ihtiyaç duyulduğunda melatonin uyku hormonu devreye sokulabilir. Sürekli yorgunluk hissine bağlı olarak tüm gün kendini yatağa bağlı hisseden hastalarda dinlenmeye ayrılan süre yavaş yavaş azaltılır. Zevk vermeyen işlerin küçük parçalara ayırarak yapılmaya çalışılması, hobilere imkan sağlanması çok önemli. Sosyalleşmek, arkadaş ilişkilerini artırmak da enerjiyi yükseltmeyi destekler.
