Giriş
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Aslı Doğruk Ünal anlatıyor...
Hipertiroidi nedir?
Titreme, sinirlilik ve yorgunluk yapan bir durumdur. Tiroid bezinin aşırı miktarda tiroid hormonu salınımından kaynaklanır. Halk arasında zehirli guatr diye bilinir.
En sık görülen belirtileri neler?
Sinirlilik, uykusuzluk, kol ve bacaklarda güçsüzlük, titreme, aşırı terleme, sıcağa tahammülsüzlük, çarpıntı, yorgunluk, açıklanamayan kilo kaybı ve ishal en sık görülen belirtilerdir. Hastalar daha çabuk yorulma ve uykusuzluk tariflemelerine rağmen yerinde duramazlar ve bakışları daha canlıdır. Bazı hastalarda boyunda şişlik veya gözlerde dışarı doğru fırlama da görülebilir. Tedavi edilmediğinde kalpte ritim bozuklukları ve kalp yetmezliği gelişebilir. Sinirlilik ve alınganlık yapabilir. Hastalar olur olmaz öfkelenebilir. Bunun en önemli nedeni tiroid hormonlarının adrenalin hormonunun yaptığı etkiyi artırmasındır. Çok az hastada da hiçbir belirti olmayabilir, rastgele yapılan kan tetkikleri sonucunda tespit edilebilir.
Çok terleyen ve çok su içenlerde hipertiroidi taraması yapılmalı mı?
Kesinlikle, bu tür şikayeti olanlarda mutlaka tiroid fonksiyon testlerine bakılmalı. Fakat hipertiroidi genellikle tek başına terleme şikayeti yapmaz, ek başka şikayetlere de neden olur.
Hastalık kısırlığa yol açabilir mi?
Artmış tiroid hormonları kadınlarda, adet kanamalarının azalmasına hatta adet kanamalarının kesilmesine yol açar. Kaliteli yumurta oluşumunu engeller. Erkekte, cinsel sorunlara ve sperm sayısında azalmaya neden olarak kısırlığa yol açabilir. Erkeklerde meme büyümesi de yapabilir. Fakat tüm bu sorunlar hipertiroidinin tedavi edilmesiyle düzelir.
Hipertiroidi kemik erimesine neden olur mu?
Artmış tiroid hormonu kemik yıkımını artırır. Kemik yıkımının artması sonucu kan kalsiyum seviyeleri artabilir. Artan kan kalsiyumu kemik yapımında etkin olan bir hormonu baskılar, D vitamininin aktifleşmesini engeller. Aynı zamanda idrarla kalsiyum atılımı da artar. Tüm bu mekanizmalar hipertiroidide kemik erimesine neden olarak hastanın kırık riskini artırır.
Peki, hipertiroidinin sebepleri neler?
Pek çok farklı sebebi var. Hastanın doğru tedavi edilebilmesi için hipertiroidiye neden olan hastalığı doğru teşhis etmek önemli. En sık neden tiroid bezinin fazla tiroid hormonu üretimi sonucu oluşan Graves hastalığı veya nodüllü guatr hastalığıdır. Daha az sıklıkta tiroid iltihabı veya fazladan tiroid hormon kullanımı sayılabilir.
Nasıl teşhis ediliyor?
Yapılan laboratuvar tetkiklerinde TSH değerinin düşük olması ve beraberinde T3 veya T4 değerinin yüksek olması hipertiroidi tanısı koydurur. Hipertiroidi tanısının ardından daha ileri laboratuvar ve tiroid görüntüleme yöntemleri istenir. Ultrasonografi ve gerekli vakalarda tiroid sintigrafisi gibi.
Tedavisi zor mu?
Hipertiroidi tedavisi yakın takip edilmesi gereken, tedavisi uzun, hasta ve doktor için hipotiroidi tedavisine göre yorucu ve daha zor bir tedavidir. Tedaviyi ilaçlar, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi tedavi olarak 3 ayrı başlık altında inceleyebiliriz.
Hangi ilaçlar kullanılır?
İlaçlar genelde tiroid bezinden tiroid hormon yapımını ve hipertiroidi belirtilerini azaltarak işe yararlar. İlaçların bazı olası yan etkileri hastaya önceden anlatılmalı. Belli aralıklarla hasta hem yan etkiler hem de ilaç doz ayarı için takibe devam etmeli.
Radyoaktif iyot tedavisi nedir?
Radyoaktif tedavi, radyoaktivite kazandırılmış iyodun tiroid bezini bozup harap etmesi sonucu tiroid hormonu salgılayamaması esasına dayanır. Etkili olabilmesi için hastada iyot kısıtlaması yapılır. Sadece gebelerde bu tedavi kullanılamaz, ileride hamilelik planlayan kadınlara veya bebek sahibi olmak isteyen erkeklere verilebilir.
Ameliyat kimlerde gerekli?
Cerrahi tedavi genellikle ilaç tedavisine cevap vermeyen, ilaç tedavisi altında yan etki gelişen, ilaç tedavisi kesildikten belli bir süre sonra hastalığı tekrar eden veya radyoaktif iyot tedavisi verilemeyecek hastalarda devreye girer. Altta yatan nedene göre cerrah tiroid bezinin tamamını veya bir kısmını çıkarabilir.
Hamilelik planlayan ya da hamileyken hipertirodi tanısı konulursa ne yapmalı?
Eğer hipertiroidi hamile kalmadan önce teşhis edildiyse en doğrusu, uygun tedavi seçeneği ile tiroid hormonlarının normale gelmesini beklemek, ardından hamile kalmaktır. Hamileyken hipertiroidi tanısı konulduysa önce doktor bunun neden kaynaklandığını bulmalı. Genellikle hafif hipertirodi bebeğe ve anneye zarar vermez. Fakat şiddetli hipertiroidi annenin sağlığında ve gebeliğin seyrinde birtakım problemlere neden olabilir. Doktor, gebelik haftasına uygun ilaç tedavisi başlar. Çok az hastada ilaca yanıt alınamayabilir, bu durumda yine uygun gebelik haftasında cerrahi önerilebilir.
