Giriş
İstanbul Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden Prof. Dr. Sibel Arınç anlatıyor
KOAH NASIL BİR HASTALIK?
KOAH, ‘kronik obstrüktif akciğer hastalığı’ baş harflerinden oluşan kısaltılmış bir hastalık ismi. Buradaki kronik kelimesi uzun zamandır devam eden, obstrüktif kelimesi ise tıkayıcı anlamına geliyor. Tıkayıcı kelimesi var çünkü bu hastalıkta hava yolları (bronşlar) sigara, hava kirliliği başta olmak üzere çeşitli gaz, duman ve zararlı maddelerin solunmasıyla tıkanıyor. KOAH ilerleyici ama tedavi edilebilir ve önlenebilir bir hastalık.
BELİRTİLERİ NELER?
Hastalığın ilk dönemlerinde anlamlı belirti olmayabilir. Hastaların bir kısmında başlangıçta sabahları daha belirgin öksürük ve balgam çıkarma olabilir. Balgam genellikle beyaz renkli, yapışkan, az miktarda ve koyu kıvamlıdır. Başka bir nedene bağlı olmaksızın birbirini izleyen 2 yıl boyunca her yıl en az 3 ay süre ile balgam çıkarma şikayeti olan olgular ‘kronik bronşit’ olarak değerlendirilir. Bu hastalarda daha sonraki yıllarda KOAH ortaya çıkar. Hastalar genellikle başlangıçta olan öksürük ve balgam çıkarmayı “Sigara içtiğim için bu şikayetleri yaşıyorum” diye yorumlar ve doktora başvurmaz. Hastalık da ilerlemeye devam eder. Solunum fonksiyonlarında kayıp ilerledikçe nefes darlığı belirgin hale gelir. Genellikle hastalar nefes darlığı başladıktan sonra hekime başvurur.
KOAH’IN SEBEPLERİ NELER?
Hastalığın gelişiminde hem genetik hem de çevresel faktörler rol oynuyor. Genetik faktörler arasında alfa-1 antitripsin eksikliği (AATD) en iyi bilinen risk faktörüdür. Eğer sizde bu genetik hastalık varsa vücudunuz alfa-1 antitripsin proteinini üretemez. Bu protein akciğerleri aşırı inflamasyondan (iltihaplanma) kaynaklanan hasardan korumada önemli. Dolayısıyla proteinin eksik olması zamanla KOAH riskinde artışa neden olur. KOAH’ta bilinen en önemli risk faktörü sigara içimidir. Öyle ki KOAH hastalarının yüzde 80’inde sigara içme öyküsü var. Sigara içiminin süresi ve miktarı hastalığın şiddetine katkıda bulunur. Pasif sigara içiciliği de KOAH riskini artırır.
SİGARA DIŞINDAKİ SEBEPLER NELER?
İş yerinde uzun süreli biçimde dumana, kimyasal maddelere ve toza maruz kalmak KOAH gelişiminde çok önemli rol oynar. Örneğin mesleğiniz tahılların tozuna, bazı kimyasallara (izosiyonatlar, kadminyum gibi), kömür ve diğer mineral tozlarına, ağır metallere, yapıştırıcılara ya da kaynak dumanlarına maruz kalmayı gerektiriyorsa KOAH riskiniz artar. Hiç sigara içmeseniz de bu maddelere yoğun ve uzun süreli maruziyet sizi KOAH hastası yapabilir. Üstüne üstlük bir de sigara içiyorsanız riskiniz katlanır. Pişirme yağı dumanı, kerosen (sanayide kullanılan petrol çeşidi) dumanı, tütsü dumanı, pestisitler (tarımda kullanılan böcek ilaçları) ve mobilyacılıkta kullanılan diğer uçucu organik bileşikler KOAH gelişimi için potansiyel risklerdir. Hava kirliliği ve düşük sosyoekonomik düzey KOAH gelişiminde riski artıran diğer etkenler.
KOAH TANISI NASIL KONULUR?
Nefes darlığı, kronik öksürük, balgam çıkarma gibi yakınmalara sahip olan kişilerde ve hastalık için risk faktörü taşıyanlarda KOAH akla gelmeli. Tanı için solunum fonksiyon testi (spirometri) mutlaka gerekli. Test sonucunda FEV1/FVC değerinin yüzde 70’in altında olması inatçı hava akımı kısıtlanmasına işaret eder, uygun belirtiler ve maruziyet varlığında tanının konulmasını sağlar.
AŞILAR İHMAL EDİLMEMELİ
KOAH hastaları COVID-19’a yakalandıklarında hastalığı daha ağır geçiriyor. Bu nedenle KOAH’ınız varsa tedavinizi aksatmayın ve mutlaka COVID-19 aşınızı yaptırın. Grip (influenza) aşısı KOAH hastalarında hastaneye yatış gerektiren alt solunum yolu enfeksiyonlarını ve bunlara bağlı ölüm riskini azaltabilir. Pnömokok (zatürre) aşılarından PCV13 ve PPSV23 KOAH’ı olsun ya da olmasın 65 yaş üstü herkese öneriliyor. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığına Karşı Küresel Girişim (GOLD) 2021 raporuna göre, pnömokok aşılaması KOAH alevlenme riskini azaltıyor.
