Giriş
Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Süleyman Ataus anlatıyor...
SİSTİT NEDİR?
Sistit mesanenin (idrar torbasının) iltihabıdır. Mesane şiş, ödemli ve tahriş olmuştur. Hastaların çoğunda sistitin nedeni idrar yolları enfeksiyonudur. İdrar yolu enfeksiyonları bakterilerin mesaneye veya ön idrar yoluna girdikten sonra çoğalmasıyla oluşur. Genellikle kadınların hastalığı olarak bilinmekle birlikte erkeklerde ve çocuklarda da görülebilir.
HANGİ BELİRTİLER SİSTİTİ DÜŞÜNDÜRÜR?
- Sık sık idrara gitme,
- Acil işeme ihtiyacı,
- İdrar torbasını boşalttıktan sonra da işeme ihtiyacının devam etmesi,
- İdrarın bulanık, kötü ve keskin kokulu gelmesi,
- Enfeksiyon, mesane dışındaki idrar yolları sistemine yayılmışsa ateş, idrarda kan hatta bazen pıhtı, cinsel ilişki sırasında ağrı, mesane bölgesinde basınç ya da doluluk hissi, karında kramplar görülebilir.
- Bu bulgulara bulantı, kusma, sırt ve yan ağrısı, titreme ve yüksek ateş eklenmişse enfeksiyon böbreklere yayılmış demektir. Bu da sistitten daha ciddi tıbbi bir durumdur, acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmasını gerektirir.
SEBEPLERİ NELERDİR?
- İdrar yolu enfeksiyonları en sık rastlanılan sebeptir. Ancak bazı ilaçlar, mesanenin radyasyona maruz kalması, idrar yolu sondaları (kateterler), bazı hijyen ve temizlik ürünleri de tahrişe sebep olarak sistit tablosu oluşturabilir.
- Enfeksiyonların nedeni sıklıkla bakterilerdir. Bakteriler içinde de en sık Esherichia Coli etkendir.
- Kemoterapide kullanılan bazı ilaçlar idrarla atılırken sistit tablosu oluşturabilir.
- Karın alt yarısında bulunan organların kanserlerinde radyoterapi bir tedavi seçeneğidir. Işın tedavisi mesaneye komşu organlardaki tümörleri yok ederken sistit oluşturabilir.
- Ürolojide pek çok durumda sonda denilen idrarı vücudun dışına almaya yarayan kalıcı tüpler kullanılır. Bu kateterler bir yandan idrar yollarında enfeksiyon olmasını kolaylaştırırken diğer yandan direkt mesane dokusunda iltihaba neden olabilirler.
- Son olarak hijyen ya da temizlik ürünü olarak kullanılan örneğin spreyler ya da banyo malzemeleri sistit oluşturabilir.
SİSTİT BULAŞICI MIDIR?
Hayır, değil. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biri de değil. Fakat cinsel ilişki kadınlarda sistit riskini artırabilir. Örneğin ‘balayı sistiti’ olarak tanımlanan sistitte sık cinsel ilişkide bulunmak erkeğe göre daha kısa olan kadın üretrasından (ön idrar yolu) bakterilerin mesaneye ulaşmasına neden olur. Bu da sistit gelişmesine yol açar.
SİSTİT İÇİN RİSK GRUBU VAR MI?
Genel olarak kadınlar anatomik yapılarından ötürü daha sık sistit olur. Ön idrar yolunun kısa olması sistit oluşmasını kolaylaştırır. Yine cinsel açıdan aktif, hamile, sperm öldürücü diyafram kullanan, menopoz dönemindeki ve tahriş edici kişisel bakım ürünleri kullanan kadınlar riskli grubu oluşturur. Erkeklerde ise büyüyen prostat nedeniyle idrar torbasının tam boşaltılamaması sistit riskini arttırır. İdrar yolları enfeksiyonu hikayesi, radyoterapi, kemoterapi, idrar kateteri kullanımı, diyabet, böbrek taşları, HIV, omurga yaralanmaları her iki cinste de sistit riskini artıran etkenlerdir.
HANGİ YAŞLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜR?
Her yaşta görülebilir, kadınlar sistit konusunda maalesef daha şanssızlar. Her kadın hayatı boyunca en az 1 kez sistit olma riskiyle karşı karşıyadır. 5 yaşından küçük kız çocuklarında ve 1 yaşın altındaki sünnetsiz erkek çocuklarında da artmış bir sistit riskinden söz edilebilir. Bu yaştaki kız çocuklarında özellikle tuvalet eğitimleri başladığı sırada sistit sıklığında bir artma olabilir. İleri yaştaki erkeklerde de büyüyen prostat ve mesaneyi tam boşaltamama ile ilişkili olarak enfeksiyon riski artar.
BAŞKA HASTALIKLARLA KARIŞTIRILABİLİR Mİ?
Sistitte görülen belirtiler pek çok ürolojik hastalıkta ve hatta üroloji dışı hastalıklarda da görülebilir. Örneğin idrarda kan ya da pıhtı olması bazı idrar yolu tümörleri, idrar yolu taşlarında da rastladığımız bir durum. Sık sık idrara gitme erkeklerde iyi huylu prostat büyümesi ya da prostat tümörünün bir bulgusu olabilir. Acil işeme ihtiyacı, sık idrara gitme mesanenin bazı nörolojik kökenli hastalıklarında da sık rastlanılan bir durum.
NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Daha önce sözünü ettiğimiz sistit yakınmaları varsa zaman geçirmeden doktora başvurulmalı. Yakınmalarınız, daha önce benzeri yakınmalar yaşayıp yaşamadığınız, yaşıyorsanız sıklık derecesi hakkında doktorunuz bilgi aldıktan sonra mutlaka bir idrar tahlili isteyecektir. İdrar tahlilinde, kan, bakteri ve enfeksiyon bulguları araştırıldıktan sonra buna bir de idrar kültürü eklenebilir. İdrar kültürünün amacı, varsa enfeksiyona yol açan bakteriyi ve bu bakteriye etkili olan antibiyotiği araştırmaktır. Tedaviye başlamadan önce çoğu kez herhangi bir radyolojik görüntüleme yöntemi gerekmez. Ancak bazı durumlarda, örneğin bu tablo sık tekrarlıyorsa ya da bu yakınmalar enfeksiyon ile açıklanamıyorsa ultrason ve benzeri radyolojik görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. Hatta bazı durumlarda sistoskopi dediğimiz bir kamera yardımı ile mesanenin incelenmesi ve biyopsi yapılması gerekebilir.
