Giriş
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz anlatıyor...
1- STRES VE DEPRESYON
Depresyon belirtileri, genellikle Alzheimer ile karıştırılır. Depresyon tıpkı Alzheimer hastalarında olduğu gibi benlik saygısı ve özgüven kaybı, iştahsızlık, konsantrasyon ve hafıza sorunlarına neden olur. Eğer odaklanmada veya yapmanız gereken şeyleri hatırlamakta zorlanıyorsanız, çok fazla veya çok az uyuyorsanız, arkadaşlarınızla ve sevdiklerinizle zaman geçirmek istemiyorsanız depresyonla ilgili bir uzmandan yardım almalısınız. Bir eşin, akraba ya da yakın arkadaşın ölümü, işin kaybedilmesi, ayrılıklar gibi sizi duygusal olarak büyük bir stres ve üzüntü içinde bırakacak her türlü sorun, Alzheimer hastalığına benzer belirtilere neden olabilir. Yorgunluk, uyku yoksunluğu, baş ağrıları, yüksek tansiyon, sinirlilik, hayal görmeler ve iştahsızlık bu belirtiler arasındadır. Ailenin ve arkadaşların desteği, bir kimsenin bu üzüntüyle başa çıkmasına yardım etmede çok değerlidir.
2- B12 VEYA D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ
B12 vitamini yetersizliğiniz varsa unutkanlık, kafa karışıklığı, öğrenme becerisinde azalma gibi belirtilerle karşılaşabilirsiniz. Bazı insanlar kollarında ve bacaklarında karıncalanma hissederler. Vücudunuzun kırmızı kan hücrelerini, sinir hücrelerini ve DNA’yı yapması için bu vitamine ihtiyacı vardır. Sorun şu ki vücut B12’yi kendisi üretemez. B12 hayvansal ürünlerden alınmalı.
Çölyak veya Crohn hastalığı gibi bir durumunuz varsa, B12 emiliminde sıkıntı yaşarsınız ve takviye almanız gerekebilir. Doktorunuz B12 seviyenizi kan testi ile görebilir ve vitamin takviyesiyle belirtileriniz kısa zamanda düzelir. Karaciğer, dalak gibi sakatatlar, deniz ürünleri, yumurta, süt, yoğurt ve peynir iyi B12 kaynaklarıdır.
D vitamini eksikliği unutkanlığın bir diğer nedeni. D vitamini kaynağını her sabah en azından açık havada en az 10-15 dakika vakit geçirerek güneşlenerek tamamlamalıyız.
3- HORMONAL BOZUKLUKLAR
Hormonlar, kan dolaşımında taşınarak birçok metabolik aktiviteyi kontrol altına alır. Ancak bu hormonlardaki bozukluklar, unutkanlık gibi Alzheimer benzeri belirtilere yol açabilir. Mesela, tiroid hormonunun aşırı veya yetersiz çalışması verimli düşünmeye engel olur. Yüksek insülin seviyeleri veya yüksek kortizol seviyeleri, hafıza bölgesi hipokampüsün işlevini bozar. Bu durum, bilişsel işlevi, hafızayı ve öğrenme becerilerini zayıflatır. Bu nedenle, insülin direncini iyileştirmek ve kronik stresi kontrol altına almak, beyin sağlığı için önemlidir.
4- KANSIZLIK
Beyne oksijeni ve besini getiren kan damarlarımızdır. Damarlarda dolaşan kan miktarı gerektiğinden az olduğunda beyin yeterince beslenemeyecek ve oksijen alamayacağı için kapasitesi azalacak ve bu da unutkanlıklara neden olacak.
5- KÖTÜ BESLENME
Beyniniz proteinden, kompleks karbonhidrattan ve omega 3’ten zengin gıdalarla beslenmek ister. Siz bu gıdaların yerine ‘çöp’ olarak nitelendireceğimiz hazır işlenmiş gıdalar ve basit karbohidratlarla beyni beslerseniz tıpkı son model arabanıza kötü benzini koyduğunuzdaki tabloyla karşılaşırsınız. Arabanız nasıl hararet yapıp motor arıza verirse beyniniz de aynı şekilde arıza verir, unutkanlıklar, konsantre olamama gibi yakınmalar ortaya çıkar.
6- UYKUSUZLUK
Beyin tüm gün yaşadığı tecrübeleri, öğrendiklerini uykuda belleğe atar ve uzun dönemde hatırlanmak üzere saklar. Eğer kaliteli ve yeterli uyku uyumuyorsanız bunun size en erken dönüşü hafıza problemleri olur.
7- ŞEKER HASTALIĞI
Son yıllarda, bilim insanları Alzheimer hastalığını Tip-3 diyabet olarak adlandırmaya başladı. Çünkü Alzheimer hastalığı ile kan şekeri yüksekliği arasında yüksek bir ilişki olabileceği gösterildi. Bir çalışmada 5bin kişi10yılı aşkın bir süre takip edildi ve yüksek kan şekeri olanların, bilişsel fonksiyonlarda daha hızlı kayıp yaşadığı görüldü.
8- UYKU APNESİ
Uyku apnesi (horlamaya solunum durmasının eşlik etmesi) beyninizin yeterince oksijen alamadığının göstergesidir. Beyin yeterince oksijen alamadığında oksijene hassas bölgeler en önce etkilenir, en hassas bölge ise hafıza bölgesi hipokampüslerdir.
Uyku apneniz olup olmadığını test etmek için kendinize şu soruları sorun: Uykuda horlamanız var mı, gece tuvalete kalkıyor musunuz, sabah yorgun dinlenmemiş kalkıyor musunuz, gün içinde uykunuz geliyor mu? Bu sorulara cevabınız ‘Evet’ ise sizde muhtemelen uyku apnesi var demektir.
9- YOĞUN ÇALIŞMA
Ara vermeden yoğun bir çalışma temponuz varsa bilgisayarınız sürekli çalıştığında bir süre sonra donmalar yaşayacağınız gibi beyniniz de kısa süreli unutkanlıklar şeklinde donmalar yaşayacaktır
10- YALNIZLIK
Sevdiklerinizle birlikte olmamak beynin iletişimini azaltacağı için beyin hücreleri arasında bağlantılarda zayıflamaya neden olur. Sevdiklerinizle beraber olmak kortizol stres hormonunu azaltır, serotonin mutluluk hormonunu artırır ve beynin sürekli iletişimde olmasını sinir bağlantılarının güçlenmesini sağlar.
11- BAZI İLAÇLAR
Antihistaminik gibi alerji ilaçları, bulantı önleyici ilaçlar, steroidler ve mesane gevşeticileri gibi birçok ilaç unutkanlığa neden olabilir. Bu yaşlı insanlar için daha büyük bir risktir. Yaşlandıkça vücudunuzun bazı ilaçların toksik etkileriyle savaşmak için daha fazla çalışması gerekir. Aldığınız bir ilacın hafızanıza zarar verdiğini veya düşüncelerinizi yavaşlattığını düşünüyorsanız, doktorunuzla paylaşın.
