Giriş
Bacaklarda kötü görünüme neden olan, ilerlediğinde ise bacaklarda ağrı, sızlama, yanma şikayetlerine yol açan varislerin en önemli sorumluları kalıtım, hareketsizlik ve şişmanlık. Kalp-Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Ersan Özbudak anlatıyor...
1- GENETİK
Varis toplardamarların genişlemesidir. Vücudun herhangi bir yerindeki toplardamarda olabilir. Özafagus varisi denildiğinde yemek borusundaki, varikosel denildiğinde testislerde olan varisten söz edilir. Kalp-damar cerrahisini ilgilendiren varisler bacak toplardamarlarındaki genişlemelerdir. Varisin en önemli nedeni aileden gelen genetik mirastır. Hem anne hem de babanızda varis varsa sizde olma ihtimali yaklaşık yüzde 50’dir
2- KİŞİSEL YATKINLIK
Ailesinde olmasa da bazı kişiler yapısal olarak varise eğilimli olur. Toplardamarlarınız genişlemeye yatkınsa varis oluşma olasılığınız diğer insanlara göre daha yüksek.
3- MESLEK
Hareketsiz biçimde ayakta çok kalmayı gerektiren bir işiniz varsa varis gelişme ihtimaliniz daha fazla. Berberler, kuaförler, cerrahlar, diş hekimleri, güvenlik görevlileri ve eczacılarda varise daha sık rastlanıyor.
4- HAREKETSİZ YAŞAM
Eğer hızlı kilo alıp veriyorsanız veya uzun yıllardır fazla kiloluysanız varise yatkınlığınız artar.
5- CİNSİYET VE YAŞ
Kas kütlesinin az olmasıve hamilelik gibi fizyolojik durumlar kadınları varis risk grubuna sokuyor. Erkeklere göre kadınlarda daha sık görülmesinin bir başka nedeni, kadınların topuklu ayakkabı, korse ve dar kıyafetler giymesidir. Yaşın da varis gelişimi ile yakın ilgisi var. Yapılan birçok çalışma 50 yaş sonrası varis gelişiminin çok arttığını gösterdi.
6- HAMİLELİK
Gebelik sürecinde hem kan hacminin artması hem de hormonal faktörlerle damarların genişlemesi varise yatkınlık oluşturur. Daha da önemlisi anne karnında bebek büyüdükçe annenin toplardamarlarına doğru baskı yapar. Bu baskı, bacaklardaki kanın yukarı doğru taşınmasını engelleyebilir. Dolayısıyla hamilelik sürecinde varisler artışa geçer. Öyle ki her hamilelik yüzde 25 oranda varis artışı demektir. Üçten fazla hamilelik geçirenlerde yüzde 60’ın üzerinde varis gelişir.
KALICI OLUR
Hamilelik sonrasında dışarıdan görünen varisli damarlar genellikle ortadan kalkmaz ve kalıcı hale gelir. Bir diğer önemli konu şu: Varis aslında venöz yetmezlik sonrasında olur. Toplardamarlarımızın içinde kapakçıklar vardır. Kapakçıklar sayesinde toplardamarlar, kanı kalbe götürürken kan geri kaçmaz. Kişi eğer çok ayakta kalırsa veya genetik olarak damarları genişlemeye yatkınsa bu kapakçıklar bozulmaya başlar. Bir süre sonra da kan, bir miktar geriye doğru kaçar. Bu durum venöz yetmezlik olarak adlandırılır. İşte gebelik de bacaklardaki toplardamarların genişlemesine, kapakçıkların bozulmasına yani venöz yetmezliğe sebebiyet verir. Hamilelik sonrasında kan kaçakları biraz gerilese de oluşan varisler çok değişmez.
SİZİNKİ HANGİ TÜRDE?
1 milim altındaki varisler: Tıbbi ismi telenjektazi’dir. Kılcal damar çatlaması ya da örümcek ağı varisler diye bilinir. İnce, kırmızı renkte, örümcek ağı görseline benzerler. Genellikle bir yakınmaya açmazlar, estetik görünüm açısından sorun yaratırlar. Nadiren ağrı yapabilirler. Bazı hastalarda bu damarlar ıkınma, zorlanma, darbe gibi gerekçelerle patlayıp cilt altında madeni para büyüklüğünde morluklara neden olabilir. Hatta bu nedenle ‘Lösemi ya da lenfoma mı oldum?’ korkusuna kapılıp doktora başvuranların sayısı azımsanmayacak oranda.
1-3 milim arasındakiler: Retiküler ven diye tanımlanan bu tür varisler mavi, mora yakındır. Özellikle diz kapağı arkası, uyluk bölgesi gibi katlantılı yerlerde olabilir. Bazı kişilerde bütün bacak hattı boyunca her noktada görülebilir.
3 milim üzerinde olanlar: Artık bacakta varis pakeleri oluşmuştur. Bu damarlar dışarıdan rahatlıkla görülebilir. Bazen 1.5 santime kadar çaplara ulaşabilirler. Elle dışarıdan hissedilirler, özellikle 3 milimin üzerindeki damarlar dışarı doğru boğumlanır. 3-6 milim arasındaki varisler ise kişi ayakta kaldığı zaman daha da belirginleşir. Bazıları yağ dokusu altındadır. Bunlar şişman kadınlarda yağ bezesi ile karıştırabilir, hatta bu gerekçeyle doktora başvurulabilir. Tedavisiz kalan 3 milimin üzerindeki varisler zamanla ağrı ya da kanamaya neden olabilir.
