Giriş
Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Istanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği’nden Prof. Dr. Cemil Ertürk anlatıyor
MENISKÜS NEDİR? NE IŞE YARAR?
40 yıl öncesine kadar menisküslerin işe yaramaz artıklar olduğu düşünülürdü. Bu nedenle dizi ağrıyan her hastada menisküs yırtığı akla gelir ve ameliyat sırasında menisküsler sağlam bile olsa nasıl olsa ileride yırtılacak diye tamamen çıkartılırdı. Ancak son yıllarda menisküslerin dizlerin normal işlevi için çok önemli görevleri olduğu anlaşıldı. İki kemik arasında yerleşen menisküsler bir conta gibi görev yaparak eklem kıkırdağını anormal yüklenmelerden korurlar. Dize gelen yüklerin taşınması ve aktarılmasında çok önemlidirler. Ayrıca eklem yüzlerinin uyumluluğunu artırırlar ve eklem sıvısının eklem içi dolaşımına katkıda bulunurlar. Menisküsler olmadığında diz eklemine gelen yükler doğrudan eklem kıkırdağına binerek erken aşınmaya yani halk arasında kireçlenme olarak bildiğimiz osteoartrit hastalığına yol açarlar. Bu bilgilerin ışığında, günümüzde menisküsleri korumak ve tamir etmek ortopedistlerin birinci önceliği haline geldi.
MENISKÜSLER NEDEN HASAR GÖRÜR?
Gençlerde ve ileri yaştaki bireylerde menisküs yırtıklarının oluş şekli farklıdır. Gençlerde menisküsün yırtılması için çok ciddi bir darbe veya zorlanma gerekir. Bu genellikle sabit ayak üzerinde dönme hareketi sırasında oluşur. Futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda oluşan yırtıklar buna örnektir. Yıllar geçtikçe menisküsler sağlamlık ve esnekliklerini kaybederek “dejenerasyon” dediğimiz yıpranma sürecine girer. Yıpranmış menisküsler çok daha kolay yırtılabilirler. İleri yaştaki bireylerde basit bir çömelme veya halıya takılma gibi hafif zorlanmalarla bile menisküslerde yırtıklar oluşabilir. Dış menisküs, iç menisküse göre daha hareketlidir ve hareketlerdeki ani değişikliklere daha kolay uyum sağlayabilir. İç menisküs ise daha hareketsizdir ve ani değişimlere uyum sağlayamadığı için daha fazla yüke maruz kalır. Bu nedenle iç menisküs yırtıkları daha sık görülür. Nadir de olsa menisküslerde doğuştan şekil bozuklukları olabilir. Normalde menisküsler hilal şeklindedirler. Diskoid menisküs dediğimiz doğuştan şekil bozukluğunda menisküsler simit veya dolunay gibi tam bir daire şeklinde olabilir. Bu durum menisküslerin eklem içinde sıkışmasına daha çok yatkınlık oluşturur. Bu tip menisküsler yırtılmaya daha müsaittir ve çocuk yaşlarda bile belirti verebilir.
SPORCU HASTALIĞI OLARAK BİLİNSE DE EV HANIMLARINDA DA SIK GÖRÜLÜYOR. BUNUN NEDENLERINI AÇIKLAR MISINIZ?
Kadınların diz anatomisinin erkeklere göre çeşitli farklılıklar gösterir. Yine kadınlardaki hormonal etkiler nedeniyle bağ ve kas yapıları daha gevşektir. Bu nedenlerle kadınlarda diz yaralanmaları daha kolay gelişir. Aynı zamanda toplumumuzda sık görülen hareketsiz yaşam tarzı ve aşırı kilo gibi faktörler de dize binen yüklerin artmasına sebep olur. Bunların yanı sıra kadınlar hiç de kolay olmayan günlük ev işleri sırasında dizde ciddi zorlanmalarla karşı karşıya kalıyor. Tüm bu etkenlere yaşla birlikte menisküslerde gelişen yıpranma ekleniyor. Bütün bunlar ev hanımlarında menisküs yırtıklarının görülme sıklığını artırıyor.
MENİSKÜS BELİRTİLERİ NELERDİR?
Belirtiler arasında bacağı bükme ve doğrultma zorluğu, sıkışma veya kilitlenme eğilimi, şişlik, hareketler esnasında takılma hissi ve dizde sürekli ağrı bulunur. Bu ağrı ilk aşamalarda çok ağır veya kötü olmayabilir. Hatta spor esnasında gelişmişse, müsabakayı sürdürme imkanı bile olabilir. Ancak menisküs dokusu çevresinde inflamasyon dediğimiz yangı ve eklem içinde ödem birikimi başladığı andan itibaren ağrıların şiddeti artacaktır.
HER ZAMAN ANİ Mİ GELİŞİR?
Menisküs yırtıkları her zaman ani gelişmez. Darbeler, zorlanmalar veya ters hareketler sonrasında genellikle ani yaralanmalar görülür. Dejenerasyon dediğimiz yıpranma ve yaşlanma sürecinde ise menisküslerin yapısında bozulmalar olması nedeniyle süreç içerisinde gelişen yavaş seyirli yırtık gelişmesi söz konusudur. Bu durumlarda yırtıkların oluşması uzun zamanlar alabilir.
KAÇ EVRESİ VAR?
3 evresi var. EVRE 1: Sadece menisküs içinde hafif yıpranmalar olup yırtık yoktur. EVRE 2: Menisküsün kendi içinde oluşan ekleme ulaşmayan yırtık vardır. EVRE 3: Menisküsün yapısını ve fonksiyonunu bozacak şekilde ekleme uzanan yırtıklar hatta bazen parçalanma şeklinde meydana gelen yırtıklardır.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Gençlerde menisküs yırtıklarının tedavisi çoğunlukla cerrahidir. Çok nadir görülen ve tam kat olmayan bazı küçük yırtıklar dışında menisküslerin kendiliğinden iyileşme yeteneği yok. Belirgin yakınmaları olan hastalarda cerrahi müdahale ile menisküs yırtığı onarılmaya çalışılır, eğer yırtık onarıma uygun değilse yırtık olan kısım çıkartılır. İleri yaştaki hastalarda menisküs yırtıklarına genellikle dizde artroz (aşınma, yıpranma, kireçlenme) eşlik eder. Bu durumda sadece menisküs yırtığına müdahale etmek sorunu tam olarak çözmeyebilir. Doktorunuz bu durumda bir basamak tedavisi şeklinde öncelikle ameliyatsız yöntemleri kullanmak üzere, ilaç tedavisi ile belirtilerin baskılanmasını, eklem içi enjeksiyonları, artroskopik cerrahiyi ya da artroskopi ile birlikte kemik düzeltici ameliyatlardan birine karar verecektir.
AMELİYAT SONRASI SÜREÇ NASIL?
Ameliyattan sonra tam iyileşme süreci, yapılan işlemin türüne ve diğer faktörlere bağlı olarak 4 ila 6 hafta devam edebilir. Menisküs onarımı durumunda bu süre 3 ila 6 aya kadar çıkabilir. Birçok vakada sorun riskini en aza indirmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için ameliyattan sonra fizik tedaviye başvurulur. Doktor tavsiyesiyle iyileşme sürecinde diz ağrısını artırmayacak yüzme gibi sporlar sürdürülebilir.
TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?
Menisküs yırtığı nedeniyle ameliyat olanların yüzde 85 ila 90’ı için kısa vadede çok iyi sonuçlar elde edilir. Ancak onarılamayacak kadar büyük bir menisküs yaralanması olanlarda uzun vadede dizde kireçlenme gelişme riski daha yüksek olabilir. Menisküs onarımı için yapılan cerrahi müdahaleler düşük risklidir ve nadiren komplikasyon görülür.
