Giriş
Paramız eskisinden daha aza yetiyor. Bir enflasyon gerçeği var hayatımızda. Devlet ve özel sektör, enflasyon ile ilgili mücadele paketiyle ülke genelini korumaya çalışırken, gelin biz de kendimize düşeni yapalım, harcama dürtülerimizi doğru yönetelim.
İnsana çoğu zaman belirli kişiler, anlar, olaylar, duygular sonrası, neden olduğunu bilmediği ani bir harcama isteği yani dürtüsü gelir. Siz de kendi dürtü anlarınızı anlamaya çalışın. Böylece bu durumu yönetebilirsiniz.
■ HANGİ GÜNLERDE? SAAT KAÇTA? NEREDE?
ÖRNEK: Her pazartesi sabahı işyerinde, internetten alışveriş yapıyorum.
ÇÖZÜM: Muhtemelen işiniz veya işyerinizle olan ilişkinizde bir problem var. Bunu anlayıp yönetmeye çalışın. İşyerinizde kendinize duygusal bağ yaratacak arkadaşlıklar, projeler yaratın.
■ KİMİNLE OLAN İLETIŞİMİNİZ SONRASI? NEDEN?
ÖRNEK: Eşimle telefonda para konularından, tartıştıktan sonra, sinirleniyorum ve alışveriş yapasım geliyor.
ÇÖZÜM: Muhtemelen kızgınlık ile ona bir şey ispatlamak için harcamaya yöneliyorsunuz. Belki de harcayıp onu kızdırmak istiyorsunuz. Bunun yerine ona duygularınızı ifade edebilirsiniz.
■ HANGİ DUYGU SONRASI?
ÖRNEK: Çok heyecanlandığım/ sıkıldığım/üzüldüğüm zaman kredi kartını alıp, AVM’ye gidip her şeyi alasım geliyor! ÇÖZÜM: Bu duygu geldiğinde alışveriş yerine başka bir alışkanlık geliştirebilirsiniz. En iyi arkadaşınızı arayıp dertleşmek, müzik dinlemek gibi.
■ NERELERDE?
ÖRNEK: Pazara veya AVM’ye gidince kendimi tutamıyorum, ille de bir şey alasım geliyor.
ÇÖZÜM: Göz gördüğünü, ten dokunduğunu ister. Bunun sonu yok. Tek çözüm gitmemek ve ürünlere dokunmamak.
■ NE YAPARKEN?
ÖRNEK: Kahve içerken internette keyif yapmak, son moda şeylere bakmak istiyorum, o anda elim gidiyor alıyorum. ÇÖZÜM: Kredi kartınızı alışveriş sitelerine tanımlamayın ki alması kolay olmasın veya kahve içerken gazeteniz POSTA’yı okuyun.
DÜŞÜN: Hayalindeki hayatı yaşaman için sana KAÇ ayakkabı, KAÇ kıyafet gerekli? Gerçekten senin için önemli olan bunlar mı?
10 SANİYE
Bir şeyi almadan önce dur ve 10 saniye boyunca o şeye şu soruları sor:
✔ Sen istek misin ihtiyaç mı?
✔ Seni kaç kere kullanacağım?
✔ Senden evde kaç tane var?
✔ Senin için borçlanmaya değer mi?
✔ Hakikaten benimle eve gelmeli misin?
NE YAPMALI?
1’E 2 KURALI: Alacağın her yeni ürün için, evden iki şey çıkart. İhtiyacı olanlarla paylaş veya sat. Fazlalık eşyalar hem evin enerjisini bozar hem de cebine yük olur.
ŞEYLER/HİSLER ORANI: Bir ay boyunca nereye, ne kadar harcadığına bak. (Kredi kartı ekstrenin iyi bir bütçe örneği olduğunu unutma.) Harcamalarının ne kadarı şeylere, ne kadarı sende güzel hisler bırakan deneyimlere gitmiş? (Örnek: Ayakkabı ‘şey’, ailece gittiğiniz sinema ‘his’)
30 GÜN LİSTESİ: Bir ay boyunca almak istediğin her şeyi yazdığın bir listen olsun. Sürenin sonunda listedekileri hâlâ istiyorsan, zaten bir yolunu bulur alırsın.
KARARSIZLIK KURALI: ‘Onu mu alsam, bunu mu alsam? Hmmm… Acaba ikisini de mi alsam?’ diyorsan çözüm çok kolay. İKİSİNİ DE BIRAK. Evet, yanlış okumadın. Bunu prensip haline getir ve bu durumda kaldığında iki ürünü de bırakacağına dair kendine söz ver.
KOLAYA KAÇMA: İnternet alışverişlerinde kredi kartını siteye kaydetme. Her seferinde tekrar bilgilerini gir. Bir tıkla satın alma, bütçeni koru.
DEĞERLER
Bir şeyler satın aldıktan sonra pişmanlık hissediyorsan, değerlerine göre harcamıyorsun demektir. Öncelikle neyi gerçekten sevdiğini ve senin için nelerin önemli olduğunu ortaya çıkar, kendini keşfet. Paranı da bu doğrultuda harca.
ZAAFLAR
Kabul edelim her birimizin dayanamayıp aldığı ufak tefek de olsa bir şeyler var. Bu normal, insanız. Yeter ki sen, harcama zaafının ne/neler olduğunu bil ve onu ayrı bütçele.
ALIŞVERİŞKOLİK
SORU: Arkadaşımın aşırı alışveriş tutkusu var, gördüğünü alıyor. Evi adeta depo gibi. Ne önerirsiniz? ● Nesrin
CEVAP: Hemen arkadaşına yeni bir hobi, uğraş bulun. Harcama yaparken de şunları düşünsün:
1. Finansal hedef: Ev, araba, düğün…
2. Etrafı dolduran eşyalar: Evde odaları tek tek gezsin, her odada kullanmadığı 5 şeyi mutfak masasına getirsin. Lüzumsuz eşya masraf/ israf demek. Kullanmadığı, bir kenarda duran eşyaları ihtiyacı olana versin ya da satsın.
LİSTE YAP
SORU: 4 kredi kartı, bir kredi borcum var. Hepsini ödemekte zorlanıyorum. Kredi notum kötü, borç kapatma kredisi de vermiyorlar. Maaşım 3 bin lira. Ne yapmalıyım? ● İsmail
CEVAP: Borçlarını en yüksek faizli olandan başlayarak, vade ve toplam tutarları yazarak listele. Satabileceğin şeyler (araba vs) varsa sat. Eline geçen parayı borç kapatmak için kullan. Ek iş olanaklarını da araştır.
