Giriş
Macar doktor Katalin Kariko. 68 yaşında. Bilim dünyasında ‘Kati’ olarak biliniyor. Bir kasabın kızı olarak dünyaya geliyor. Hiçbir bilimci tanımamış ama kendini bilime adamaya karar veriyor. COVID-19 aşısının beyni o. Yakın çalışma arkadaşı Pennsylvania Üniversitesi’nden Dr. Drew Weissman ile birlikte yaptığı çalışmalar, Pfizer-BioNTech ve Moderna tarafından üretilen başarılı aşıların temelini oluşturdu. Ve ikisi pazartesi günü Nobel Tıp Ödülü’nü kazandılar. 1978’de başlayan RNA araştırmalarını geliştirmek için 1985’te eşi ve 2 yaşındaki kızıyla ABD’ye taşınan Kariko, bunun için otomobilini satmıştı. Macar hükümeti 100 dolardan fazla paranın yurt dışına çıkarılmasını yasakladığından 900 doları kızının peluş ayısının içine sakladı. ABD’ye büyük hayallerle gitti.
AMERİKAN RÜYASI HÜSRANI
Ama burada onu güllerle karşılamadılar. Pennsylvania Üniversitesi’nde kırılgan bir kariyer edinebildi. Laboratuvardan laboratuvara göç etti, kıdemli bir bilim insanının onu yanına almasına bel bağladı. Araştırmaları için ihtiyaç duyduğu hibeleri alamadı. Hiçbir zaman yılda 60 bin dolardan fazla kazanamadı... Çünkü imkansız olmasa da çok zor olan bir teknolojiyi üretmek istiyordu. Dr. Kariko ile çalışmış olan beyin cerrahı Dr. David Langer, onun hayali için “Fikriniz, yıldızlar odası için mantıklı olan geleneksel bilgeliğe aykırı olduğunda bunu aşmak çok zordur” demişti. Kariko, yine de yılmıyor, yol alıyordu. mRNA’nın herhangi bir hücreyi istediği herhangi bir proteini yapmaya yönlendirmek için kullanılabileceğini keşfettiği günü “O gün kendimi bir tanrı gibi hissettim” diyerek hatırlıyor. mRNA teknolojisini ilk kez felçli hastalarda kullanmak istedi.
SAATLER İÇİNDE AŞI YAPTI
Bunun için ona HIV üzerinde çalışan uzman Drew Weissman yardım etti. 1998’de birlikte çalışmaya başladılar. İzleyen yıllarda da çok kez başarısız denemeleri oldu. İstedikleri hibeleri alamadılar. İlaç şirketleri ve sermayedarlar yatırım fikrine yanaşmadı. Ama ikiliyi Alman BioNTech ve Amerikan Moderna şirketleri keşfetti. Kariko çalışmak için Alman şirketi, Weissman da Amerikan şirketini seçti. AIDS, grip, Zika aşıları üzerine çalışırken pandemi patladı. Ocak 2020’de Çin, COVID-19 virüsünün genetik dizilimini açıkladıktan sonra BioNTech sadece saatler içinde aşıyı tasarladı. Moderna’nın hazırlaması da sadece iki gün sürdü.
TARİH YAZMANIN FORMÜLÜ
Aşının sonuçları 8 Kasım’da alındı ve Kariko ve Weissman’ın başarıları tescillendi. Kariko mutluluğunu tek başına bir kutu çikolata kaplı Goobers fıstık yiyerek, Weissman da ailesiyle İtalyan restoranından yemek sipariş ederek kutladı.
Dr. Langer, ‘Kati’nin başarısının sırrını “Bilim insanlarının verilere bakarken kendi fikirlerini doğrulamaya çalışma eğilimi vardır. Ama en iyi bilim insanları yanıldıklarını kanıtlamaya çalışırlar. Kati’nin dehası, başarısızlığı kabul edip denemeye devam etme isteği ve insanların soracak kadar zeki olmadığı soruları yanıtlama becerisiydi” diye açıklıyor. Bu hikaye tarih yazmanın formülünü içeriyor: Adanmışlık, çaresizlik, tutku, cesaret, azim, inanç, disiplin ve sorumluluk.
