Giriş
Dünyanın tek ortak ve acil gündemi hayat pahalılığı. Gıda fiyatları ve faturalar şiştikçe şişiyor. Pandemiyi daha yeni atlatmaya çalışırken Rusya-Ukrayna savaşının patlak vermesi, dünyayı onlarca yıl geriye götürüyor. Dünya Gıda Programı, 49 milyon insanın aşırı açlığın pençesinde olduğunu söylüyor. 811 milyon insan her gece yatağa AÇ giriyor. Dünyanın buğday ihracatının yüzde 30’u Rusya ve Ukrayna’nın elinde.
Rusya-Ukrayna savaşı, buğday, mısır, arpa ve ayçiçek yağı gibi temel gıda maddelerinin bulunabilirliğini ve fiyatlarını doğrudan etkiledi. Ukrayna’nın buğday üretimi son bir yılda yüzde 35 azaldı. Rusya’nın Karadeniz’deki ambargosu nedeniyle Ukrayna’nın ihracat yapması da neredeyse imkansız hale geldi. Birleşmiş Milletler’e göre hammadde fiyatları, tarihin en yüksek seviyesinde.
Savaş krizi hızlandırdı
Zaten gıda sorunları yuvarlanarak büyüyen bir kar topu gibiydi. Pandemi ve ona bağlı olarak lojistik sistemdeki kırılmalar, istihdam ve nakliye sorunu, aşırı hava olayları, iklim krizine bağlı üretim azlığı, enerji maliyetlerinin artması ve halihazırdaki çatışmalar, gıdaya erişimi ve fiyatları büyük oranda etkiliyordu.
Rusya-Ukrayna savaşı bu krizi hızlandırmış oldu. Örneğin Mısır ve Brezilya gibi orta gelirli ülkeler pandemide finansal ve maddi kaynaklarını o kadar tükettiler ve borçlandılar ki nüfusun çoğunun hayat standardı, şu an artan gıda fiyatları yüzünden düşüyor.
Mısır’ın tahıl ihtiyacının yüzde 70’i Rusya ve Ukrayna’dan karşılanıyordu. 103 milyonluk nüfusun 70 milyonu artık devlet tarafından sübvanse edilen ucuz ekmek tüketiyor.
Gelirin yüzde 40’ı gıdaya
Arjantin, Tunus, Pakistan ve Filipinler gibi gıda ve enerjide dışa bağımlı ülkelerde de bu yılın sonuna kadar sivil itaatsizliklerin baş göstermesinden korkuluyor. Her zamanki gibi yine en yoksul olanlar daha da yoksullaşıyor.
Örneğin İngiltere’de bir hane, gelirinin yüzde 10’unu gıdaya harcarken, Kenya ve Pakistan’da bu oran yüzde 40. Sri Lanka’daki eylemlerde başbakanın istifası bile halkı yatıştırmaya yetmedi. Çünkü insanlar aç kalmaya devam ediyordu. Batı’nın zayıf ülkelerdeki hükümet değişimlerinde enflasyonu baskı aracı olarak kullanmasının örneklerinden biri Pakistan’da yaşandı.
Çift haneyi gören enflasyon, başbakan Imran Khan’ın koltuğunu kaybetmesinde etkili oldu. İran’da da uzun süredir ABD ambargosuna ek olarak ekmek, yağ ve süt ürünlerinin pahalanması üzerine insanlar sokağa döküldü.
Çatışmalı eylemler yapıldı. Etiyopya, Sudan, Madagaskar ve Yemen’deki kıtlık krizi daha da derinleşiyor. Yetmezmiş gibi Somali’de son 40 yılın en büyük kuraklığı yaşanıyor. İklim krizi nedeniyle sadece Etiyopya’da 3 milyon çiftlik hayvanı öldü.
Ekmek silaha dönüştü
Rusya-Ukrayna savaşında sadece silah ve bombalar kullanılmıyor. Ekmek de bir silaha dönüşmüş durumda. Hem de tüm dünyaya doğrultulmuş halde. Milyonlarca insanın hayatı etkileniyor. Rusya, tahıl ve enerjide kilit pozisyonda ancak dünyayı sürüklediği bu kriz yüzünden süper güç etkisini hızla kaybediyor.
Sovyet dönemi sona ereli çok oluyor. Rusya da ortak kurallar, sözleşmeler, kanunlar ile yürütülen, birbirine bağlı ve sorumlu yeni dünyanın en önemli oyuncularından biri. Kriz yönetimini hızla ele almazsa boşluğu yine Batı ülkeleri doldurmaya çalışacak.
Tıpkı pandemide olduğu gibi insanların önlem alınabilecekken ölmesinden rahatsızlık duymayan ve suçu Çin’in üzerine atmaya çalışan Batı ittifakı, kıtlık ve hayat pahalılığının faturasını Rusya’ya kesip kendi gücünü daha kolay dayatmaya devam edecek…
