Giriş
Atatürk’ün resmi kayıtlara geçen ilk ismi Mustafa’dır. Mustafa ismi, “seçilmiş, seçkin” anlamına geliyor. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım, verdiği bir röportajda; babalarının isim seçerken, Atatürk’ün ölen kardeşi Mustafa’nın anısını yaşatmak için bu ismi seçtiğini belirtiyor. Atatürk, Soyadı Kanunu’ndan sonra Mustafa ismini kullanmayı bıraktı. Arapça “yetkin” anlamına gelen “Kemal” ismini ilk adı olarak kullanmaya başladı. Dil Devrimi’yle birlikte “Kemal” adını da değiştirdi, “Kamâl” ismini kullanmaya başladı.
1932’de başlayan Dil Devrimi, Atatürk’ün isminin yazımını etkiledi. Atatürk, dilin sadeleştirilmesine ve öz Türkçe kelimelerin kullanılmasına çok büyük önem veriyordu. Atatürk, Arapça “Kemal” ismini 1935’te, Soyadı Kanunu’ndan sonra çıkarılan nüfus cüzdanlarından ikincisinde, milliyetçi tavrı doğrultusunda Türkçe’de “büyük kale” anlamına gellen “Kamâl” ismiyle değiştirdi. 1937’de isminin eski yazımına (Kemal) geri dönünceye kadar bir süre bu ismini kullandı. 1934 ve 1935’te çıkarılan iki nüfus cüzdanında da Mustafa ismi yer almadı.
Atatürk’ün öz adı, Türkçe’de “ordu ve kale” anlamına gelen “Kamâl”dir. Kemal ise Arapça kökenli bir isimdir. Kemal, Arapça’da “olgunluk, yetkinlik, tamlık, eksiksizlik” anlamlarına geliyor. Bu konuyla ilgili Anadolu Ajansı’nın 4 Şubat 1935 bülteni şöyledir: “İstihbaratımıza nazaran, Atatürk’ün taşıdığı ‘Kamâl’ adı Arapça bir kelime olmadığı gibi Arapça ‘Kemal’ kelimesinin delalet ettiği manada da değildir. Atatürk’ün muhafaza edilen öz adı, Türkçe ‘ordu ve kale’ manasında olan ‘Kamâl’dir.”
Seçim sürecinde Atatürk’ün adının Kamâl olarak geçmesi, Türkçe kökenli bir ismin ve anlamın vurgulanması açısından dikkat çekici oldu. Cumhuriyet Halk Fırkası ve seçmenlere yönelik yayımlanan bir bildiride Atatürk’ün “Kamâl” imzasının yer aldığı görülüyor. 5 Şubat’ta, gazetelerin manşetlerini süsleyen büyük bir başlık göze çarpıyor: “Önderimiz Kamâl Atatürk’ün Ulus’a Seçim Beyannamesi…”
Atatürk’ün nüfus cüzdanına baktığımızda, cüzdan numaralarının iki farklı seriye ait olduğu görülüyor. İlk nüfus cüzdanı 51 sıra numaralı ve “No. 993.814.B” seri numarasına sahip, diğeri ise yine 51 sıra numaralı ancak seri numarası “No. 993.815.B” olarak geçiyor. İlk nüfus cüzdanı 1934 yılında verilmiş ve isim hanesinde “Kemal” yazılı, ikincisi ise 1935 yılında verilmiş ve isim hanesinde “Kamâl” yazıyor.
9-16 Mayıs 1935 tarihleri arasında düzenlenen CHP’nin 4. büyük kurultayında, parti programının giriş bölümündeki “Kemalizm Prensipleri” ibaresinin “Kamâlizm Prensipleri” olarak değiştirildiği görülüyor. Atatürk, kendi yazılarında da “Kamâl” ismini kullandı. 1937’den itibaren, özel yazışmalarında her iki ismini, “Kamâl”in yanı sıra “Kemal”i de kullanmaya başladı.
Nutuk’un 1938 baskısı “Kemal Atatürk” imzasıyla çıktıktan sonra karışıklık sona erdi. Ancak Atatürk, ölümüne kadar hem “Kemal Atatürk” hem de “Kamâl Atatürk” yazılı iki adet nüfus cüzdanını kullandı. 1936 yılı boyunca, basında Atatürk’ün adı genellikle Atatürk ya da “Kamâl Atatürk” şeklinde yazıldı. Atatürk, 1937 sonuna kadar resmi yazışmalarda ve mektuplarda imzasını “Kamâl Atatürk” şeklinde kullandı, 1937’den itibaren ise yazışmalarını “Kemal Atatürk” veya sadece “Atatürk” olarak imzaladı.
1937 Mayıs ayından itibaren gazetelerde Atatürk’ten bahsederken ‘Kamâl’ yerine ‘Kemal’ şeklinde yazılmaya başlandığı görülüyor. Nutuk’un 1938 baskısı da “Gazi Mustafa Kemal Atatürk” imzasıyla basıldı. Tüm bunların yanında Atatürk, çıkarttırdığı ikinci nüfus cüzdanındaki ismiyle yani “Kamâl Atatürk” olarak hayata veda etti.
