Giriş
Belçikalı Georges Nagelmackers, kuzenine aşık olup karşılık alamayınca girdiği depresyonu atlatabilsin diye ailesi tarafından ABD’ye gönderildi. Burada trenlere merak saldı. Bu işin Avrupa ayağını oluşturmak için yaptığı teklif George Pullman tarafından olumlu karşılanmadı. Belçika’ya dönerek 1872 yılında Wagons-Lit’s şirketini kurdu.
1883-1977 yılları arasında Paris ve İstanbul’u birbirine bağlayan, bu süre içerisinde, Avrupa ve dünya sosyetesinden pek çok ünlü ismi ağırlayıp, filmlere ve romanlara konu olan Şark Ekspresi’nin fikir babası, Belçikalı girişimci Georges Nagelmackers’dir. 1870 yılında patlak veren Fransa-Prusya Savaşı nedeniyle projesini ertelemek zorunda kaldı.
Orient Express adıyla ilk sefer ise 5 Haziran 1883’te Paris ile Viyana arasında gerçekleştirildi. Nagelmackers’in asıl amacı Şark Ekspresi seferlerini, Avrupalı zenginlerin en çok merak ettikleri şehirlerden biri olan İstanbul’a kadar uzatmaktı. Ancak henüz Viyanaİstanbul bağlantısını kuracak bir demiryolu inşa edilmediği için doğrudan bir sefer konulması mümkün değildi. Bu nedenle 4 Ekim 1883’te İstanbul’a gerçekleştirilen ilk Şark Ekspresi seferinde yolcular, Paris- Viyana-Varna güzergahını tamamladıktan sonra gemiyle İstanbul’a geçtiler. Yaklaşık 81 saat süren bu güzergah, 1889 yılına kadar devam etti. İstanbul-Viyana demiryolu bağlantısının kurulmasının ardından, 1 Haziran 1889’da kesintisiz olarak trenle gerçekleştirilen ve 61 saat süren ilk Paris-İstanbul seferi düzenlendi.
Şark Ekspresi’nin seferlerinin başlamasından sonra İstanbul’a gelen yolcular şehirdeki çeşitli otellerde kalıyordu. 1895’ten itibaren İstanbul’a gelen yolcular treni işleten Vagon-Lit’s Şirketi’nin satın aldığı Pera Palas’ta kalmaya başladılar. Pera’nın Tepebaşı bölgesinde inşa edilen otel, Levanten mimar Alexandre Vallaury tarafından tasarlandı. İnşaat 1892’de başladı, açılış balosu 1895’te gerçekleşti. Türkiye’nin Avrupa standartlarındaki ilk oteli olan Pera Palas açıldığı dönemde, İstanbul’da Osmanlı sarayları dışında elektrik kulanma ayrıcalığına sahip birkaç yapıdan birisiydi. Pera Palas, ayrıca ilk elektrikli asansörün ve ilk akar sıcak suyun bulunduğu bina olması bakımından da önemlidir.
I. Dünya Savaşı sırasında Şark Ekspresi seferleri yapılamadı. Savaşı sona erdiren mütareke, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Paris yakınlarında Şark Ekspresi’nin 2419 numaralı vagonunda imzalandı. Daha sonra bu vagon tarihi öneminden dolayı Fransızlar tarafından müzeye kondu. II. Dünya Savaşı sırasında Almanya Fransa’yı işgal edince, Adolf Hitler Almanların I. Dünya Savaşı’nda teslim anlaşmasını imzaladığı tarihi vagonda bu defa Fransızların teslim anlaşmasını imzalamasını istedi. Şark Ekspresi’nin 2419 numaralı vagonu müzeden çıkarıldı. Bu tarihi vagonda bu kez Fransa’nın teslim anlaşması imzalandı.
1919’da yeniden seferlerine başlayan Şark Ekspresi’nin sefer güzergahından I. Dünya Savaşı’nın mağlupları olan Almanya ve Avusturya’nın istasyonları çıkarıldı. Böylece Şark Ekspresi, Paris-Lozan- Milano-Venedik-Belgrad-Sofya güzergahı üzerinden 58 saatte İstanbul’a ulaşmaya başladı. 1929’daki Büyük Buhran, trenin yolcularının azalmasına yol açtı.
II. Dünya Savaşı sırasında Şark Ekspresi’nin seferleri tekrar kesintiye uğradı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra trenin güzergahı üzerindeki ülkelerin bir kısmında sosyalist rejimler kuruldu. Soğuk savaş sebebiyle çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıya kalan ve gittikçe önemini kaybeden Şark Ekspresi, son seferini 27 Mayıs 1977 tarihinde Paris-İstanbul arasında gerçekleştirdi. Böylelikle Şark Ekspresi’nin büyülü hikayesi tarihin tozlu rafları arasındaki yerini aldı…
