Pierre Loti bize karşı savaştı

‘Türk dostu Pierre Loti’ olarak anılan, adı İstanbul’un en güzel tepelerinden birine verilen Fransız yazar ve asker, Louis Julian Viaud ya da bilinen adıyla Pierre Loti, yakın tarihin en renkli kişilerinden biridir. 73 yıllık hayatında tam sekiz kez Türkiye’ye geldi, Türkiye hakkında eserler yazdı, Milli Mücadele’ye verdiği destek nedeniyle kendisine 1920 yılında fahri hemşehrilik verildi.

Pierre Loti, 1911 Trablus ve 1912- 1913 Balkan Savaşlarında Türkiye’nin yanında yer almış, Avrupa devletlerinin haksızlıklarını, “Can Çekişen Türkiye” adlı kitabında kaleme alarak Türkiye’de sempati toplamıştır. Bu kitapta Avrupalı devletlerin İtalya’nın saldırgan tutumuna göz yummasını eleştiren Pierre Loti, 1913’te devlet konuğu olarak Türkiye’ye davet edildi, Tophane Rıhtımı’nda görkemli bir törenle karşılandı. Sultan Reşad kendisine Topkapı Sarayı’nda bir ziyafet verdi, ayrıca kendi saatini hediye etti.

Ancak Pierre Loti’nin yaşamında, bizimle ilgili karanlıkta kalan bir bölüm var: Tarih kitapları, Pierre Loti’nin I. Dünya Savaşı’na kadar Türkiye’de kaldığını, savaş patladıktan sonra 64 yaşındayken savaşmak için Fransız ordusuna başvurduğunu yazıyor. Pierre Loti, daha sonraları Milli Mücadele’ye verdiği destekle hayatımıza tekrar dahil oluyor…

Tarihçi Dr. Mesut Özekmekçi, Avrupa ve Amerikan gazetelerinin arşivlerinde yaptığı çalışmayla bu soruya yanıt aramış. Özekmekçi’ye göre Pierre Loti, Tophane Rıhtımı’nda devlet töreniyle karşılanmasından sadece iki yıl sonra I. Dünya Savaşı için ülkesine dönmüş, Fransız ordusuna katılmış ve Çanakkale Savaşı’nda bize karşı savaşmış!

11 Nisan 1915’te Amerikan “Richmond Times” gazetesinde yayımlanan “Pierre Loti şimdi hayran olduğu Türklere karşı savaşıyor” başlıklı haberde, Pierre Loti’nin I. Dünya Savaşı’nın patlamasını beklemediği, ancak savaş başlar başlamaz kalemini bırakarak Alman yayılmacılığına karşı savaşmaya gittiği belirtiliyor. Haberde Pierre Loti’nin Çanakkale cephesine katılması şu cümlelerle anlatılıyor: “Türkleri çok seven Loti, gerçek bir vatanseverlikle aldığı emirleri uygulayarak donanmasıyla Çanakkale kalelerini bombalamaya gitti. Eğer Loti, Türkler tarafından ele geçirilirse, şüphesiz savaşın en değerli esiri olacaktır.” Özekmekçi, 1916 ve 1917 yıllarındaki gazetelerde Pierre Loti’nin karaya çıkarak Fransız birliklerini ziyaret ettiğine yönelik haberlere de rastlamış.

Amerikan “The Bridge Port Evening Farmer” gazetesi ise Loti’nin savaş macerasını “Uzun yıllar Türklerin ve Türkiye’nin hayranı olmasına ve bir süre ikinci evi saydığı İstanbul’da yaşamasına rağmen Loti’nin Türk düşmanı olması kaderin tuhaf bir oyunu” şeklinde yorumluyor.

Pierre Loti, Türkçe hemen tüm kaynaklarda “Türk dostu” olarak kabul ediliyor. Ancak bu durum, Loti’nin Çanakkale’ye savaşmaya geldiği bilgisini değiştirmiyor. Pierre Loti’nin, Balkan ve 1911-1912 Türk-İtalyan Savaşları’nda bizden yana cephe aldığı açık. Bunun yanında kendisinin I. Dünya Savaşı’ndan sonra Kurtuluş Savaşı’na verdiği fikirsel destekle Ermeni iddialarına karşı Türk tezlerini savunması hemen her kesimce biliniyor. Fakat bu, onun I. Dünya Savaşı’nda Türklere karşı savaştığı, istemeyerek de olsa askerlerimizi şehit ettiği gerçeğini değiştirmiyor.

Pierre Loti, Türkiye’ye ve Türk halkına karşı bir düşmanlık beslememiş, aksine bizim dostumuz ve savunucumuz olmuştur. Ancak I. Dünya Savaşı’nda Fransa’nın çağrısına uyarak vatanseverlik göstermiş ve Çanakkale Savaşı’nda bize karşı savaşmıştır. Ancak bu talihsiz durum, onun üzüntü ve pişmanlık duymasına neden olmuştur…