Giriş
Gestasyonel diyabet (GEBELİK ŞEKERİ) ilk defa gebelikte görülen veya gebelikte tanısı konulan farklı düzeylerde kan şekerine yol açan glukoz intoleransı olarak tanımlanır.
Son 20-30 yılda, gestasyonel diyabet oranları, obezite ve tip 2 diyabet ile aynı paralellikte artmıştır.
Gebe Popülasyonunun %2-14’ünde gestasyonel diyabet görülmektedir.
Gebeliğinde gestasyonel diyabet tanısı olan kadınlarda, gebelikten sonraki 10 yıl içinde tip 2 diyabet gelişme oranı %20-50 dir.
Gestasyonel diyabetli kadınların bebeklerinde, fazla kiloda doğum, şeker düşüklüğü, omuz çıkığına bağlı doğum travması ve sarılık, en temel riskler arasındadır.
Gestasyonel diyabet için risk faktörleri: Boy kilo oranı ve hamilelik döneminde ağırlık kazanımı sayılabilir. Kişi eğer gebelik dönemine aşırı kilo ile girerse ilk 3 ayda gebelik şekeri gelişme riski artmaktadır
Ailedeki 1. derece akrabalarda var olan diyabet ise genetik riski arttırıcı faktörlerdendir. BKİ’nin 25 kg/m2 ya da daha büyük, açlık kan şekerinin >95 mg/dL, gebeliğin erken döneminde fazla ağırlık artışının olması, annenin yaşın 35 yaş ve üzerinde olması, fiziksel olarak hareketsizlik, riskli ırk / etnik köken (Afro-Amerikan, Latin, Amerikan Yerli, Asya Amerikalı), 4 kg ve üzeri doğum öyküsü, hipertansiyon , yüksek kan yağları, polikistikover sendromu ,son 3 aylık kan şekeri ortalamasının 5.7mm/hg ve üzerinde, insülin direnci, kardiyovasküler hastalık öyküsü olması gebelik şekeri için risk faktörlerindendir.
Tanı için gebeliğin 24.-28. haftalarında, önceden diyabeti olmayan tüm hamile kadınların 75 gr. oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılmasını gerekmektedir.
Beslenme düzeni değişikliği, gebelik döneminde ortaya çıkan bozulmuş şeker seviyeleri için önleyici ve düzenleyicidir. Yapılan çalışmalar, diyet içeriğindeki temel besin ögelerinin, ikinci trimesterda (3-6. aylar arası) gestasyonel diyabet riskini doğrudan etkilemektedir. Gebelik süresince en temel tedavi, beslenme düzeni ve yaşam tarzı değişikliği ile sağlanmaktadır. Tıbbi Beslenme Tedavisinin amacı kan şekerini normal sınırlara indirmek ve bunun devamlılığını sağlamak, açlık ketozunu engelleyebilmek, anne ve bebeğin ihtiyacı olan tüm besin ihtiyaçlarını karşılayabilmektir.
Gebelik sürecinde kan şekerini kötü etkileyen besinsel faktörler; hayvansal yağlar, hayvansal proteinler, şekerli içecekler, hem demir alımı, kızarmış yiyecekler, karbonhidrat içeriği düşük hayvansal protein ve yağ değeri yüksek diyetler, kırmızı et ve işlenmiş et ve tahıl grupları, şekerli gıdalar, fazla miktarda fastfood tüketimi ile karakterize batı tarzı diyet şeklidir. Batı tarzı beslenme gebelik şekeri için en yüksek risk faktörleri arasında sayılırken, meyve, yeşil yapraklı sebzeler, kümes hayvanları ve balık, ayrıca somon ve zeytinyağı, posa tüketimin önemsendiği ile Akdeniz tarzı beslenme şeklinin bu riski azaltıcı ve tedavi edilmesi açısından oldukça fayda sağlamaktadır.
Haftada 6 porsiyondan fazla et tüketen kadınlarda, 1,5 porsiyondan az kırmızı et tüketen kadınlara göre gestasyonel diyabet görülme risklerinin 1,7 kat fazla olduğu gösterilmiştir. Lif oranı düşük, glisemik yükü yüksek ve düşük diyet tarzları karşılaştırıldığında; gestasyonel diyabet riski 2.15 kat artırırken, lif alımındaki günlük 10 gr artış ise bu riski %26 azalmaktadır.
Anne karnındayken yüksek kan şekerine maruz kalan çocukların, büyüdükçe tip 2 diyabet, bozulmuş glikoz toleransı, insülin direnci ve kardiyovasküler hastalık riskleri daha yüksektir.
Gebelikte ideal kan şekeri hedefleri şu şekildedir: Sabah açlık: ≤95 mg/dl, yemekten 1. Saat sonrası≤140 mg/dl, yemekten 2. saat sonrası ≤120 mg/dl.
GDM’li öğün sayısı günde 3 ana, 2-4 ara olmak üzere, toplam 5-7 şeklinde düzenlenmelidir. Enerji ve karbonhidrat öğünlere dengeli dağıtılmalıdır. Sabah hiperglisemi çok sık görüldüğünden dolayı kahvaltıda alınacak karbonhidrat miktarı diğer ana öğünlere göre daha az olmalıdır.( ekmek tahıllı olmalı ve 2 dilimi geçmemelidir). Gece son öğün ile sabah ilk öğün arasında, 8-10 saatten daha uzun süre geçmemesi tavsiye edilmektedir.
Gebelerin haftada birkaç kez en az 20- 30 dakikalık hafif yoğunlukta fiziksel aktivite yapmalarını kan şekeri düzenlenmesinde oldukça önemlidir.
Gebeler evde kan şekeri ölçüm cihazları ile şekerlerini ölçmeli, doktor ve diyetisyeni eşliğinde kontrol edilmelidir.
Gebeler 25-3 saat arayla az ve sık öğünlerde beslenmeli, kan şekerini hızlı yükselten beyaz unlu gıdalar, tatlılar, meyve suları, asitli içecekler, hamur işleri, pirinç, patates, mısır, havuç, kestane, makarna, şekeri fazla olan meyveleri tüketmemelidirler.
Kan şekerini hızla yükselten meyveler ise: Dut-tüm kuru meyveler-kavun karpuz-incir-kayısı-hurma-üzüm-muzdur.
