Giriş
Miras kalan mal ve mülk, kardeşler arasında bile anlaşmazlıklara neden olabiliyor. Hatta bu durum dargınlığa ve kavgalara kadar varıyor. Bu noktada ‘Hakkım yenildi mi?, Bana mirastan daha mı az pay kaldı?’ gibi kaygılar oluşuyor. Yasalar ise bu durumu net hatlarıyla çizmiş durumda.
EVLAT SAYISINA GÖRE
Miras birden çok kardeşe kalmışsa, bu kardeşler arasında paylaşımın nasıl olacağı merak ediliyor. Mirasçılar arasında kardeşlerin dışında anne de varsa (ölenin eşi), eş mirasta mevcudun dörtte birini alacak, çocuklar geri kalan dörtte üçü kendi aralarında eşit olarak paylaşacaklar. Çocuklar arasında evli olanla bekar olan, kızla erkek, küçükle büyük arasında fark bulunmuyor. Hepsi eşit pay alıyor.
ÖLENİN KARDEŞİ YARARLANIR MI?
Ölenin kardeşleri de belli şartlarda hak sahibi olabilir. Önce birinci derece mirasçı olmayacak yani evlatlar olmayacak. Sonra ölenin anne ve babası hayatta olmayacak. Kardeşler ancak o zaman mirasçı olur, kardeşlerin mirasçı olmaları için kök içinde halefiyet kuralı dediğimiz kural uygulanır. Zira ikinci derece mirasçılar olan anne-baba ve kardeşlerde, kardeşlerden önce hak sahibi anne ve babadır. Anne ve babanın olmaması durumunda kardeşler mirasçıdır.
VASİYET BIRAKILMA DURUMU
Vasiyetname varsa, vasiyetname dışındaki mirasçıların hakları nelerdir?
HAK KAYBI OLUŞURSA
Vasiyetname varsa, noter vasiyetnameyi sulh hukuk hakimine teslim edilmek üzere adli mercilere gönderir. Sulh hukuk hakimi mirasçıları davet ederek vasiyetnameyi okur. Vasiyetnameye vakıf olan mirasçılar bazen haklarının kaybolduğunu bile bile ölenin arzusuna hürmeten ses çıkarmazlar, vasiyetname böylece tatbik olunur. Ancak haklarının kaybolduğunu gören mirasçılar için bazı hukuki yollar vardır.
DAVA AÇMAK MÜMKÜN
Örneğin; vasiyetnamenin geçersizliği ile ilgili bir görüş varsa iptalini dava etmek mümkündür. Vasiyet edilen varlıklar, mahfuz hisseli yani saklı paylı mirasçıların saklı payını bertaraf ediyorsa buna karşı tenkis davası açma hakları olur. Bu ve benzeri nedenlerle vasiyetnamede veya uygulamasında bir eksiklik veya kendilerinin hak kaybı olduğu düşüncesi ile mirasçılar dava açabilecektir. Bu iddiaların incelenmesi ancak dava yolu ile olacaktır.
MİRASTAN MAHRUM BIRAKMAK MÜMKÜN MÜ?
Evet. Kanunda miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren, öldürmeye teşebbüs eden, ölüme bağlı bir tasarruf yapamayacak duruma getirenler veya bunu korkutarak, aldatarak, zorla sağlayanlar ile ölüme bağlı bir tasarrufu yeniden yapamayacağı bir durumda ortadan kaldıranlar mirastan yoksundur. Yoksunluk nedeni yasamızda biraz daha detaylı açıklanmış olup ben yukarıya bunun özetini aldım.
AĞIR SUÇ VARSA
Bu durum kendiliğinden sonuç doğururken bir de mirasçılıktan çıkarma konusu vardır. Bunun için miras bırakanın iradesi gerekir. Miras bırakan ölüme bağlı bir tasarrufu ile mirasçılarını şu nedenlerle mirasçılıktan çıkarabilir: “Mirasçı miras bırakana karşı ağır bir suç işlemişse, mirasçı miras bırakana veya miras bırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse.”
MAL VARLIKLARI PAYLAŞILAMIYORSA NE OLACAK?
Mirasla ilgili itilaflar genelde mal paylaşımında adaletin oluşmadığı durumlarda yaşanır. Bu gibi durumlarda konu yargıya taşınır ve uzun bir maraton başlar. Açılan davalar ‘ortaklığın giderilmesi davası’ ile karıştırılır ama bu davalar ‘mirasın paylaşılması’ davalardır. Ortaklığın giderilmesi davalarında bir malın üzerindeki ortaklığın giderilmesi söz konusu olup, mirasın taksiminde tereke (vefattan kalan her şey) içindeki tüm mal varlığı söz konusu olur. Böyle bir davada hakim, terekedeki malvarlığını mirasçılar arasında miras paylarına göre bölüştürür, bazı hallerde bir kısmı karşı tarafa bedel ödeme yolu ile denkleştirmeye gidilebilir. Yani böyle bir davada miras bırakanın tüm mal varlığı konu edilir ve tümünün paylaşılması davanın konusudur.
BAZEN SATIŞ YAPILABİLİYOR
Miras bırakan, mirasçı olarak tayin ettiği kimselere ve kanuni mirasçılarına malvarlığını bırakır. Yani miras bırakan vefat ettiği anda nelere sahip ise bunlar mirasa dahildir. Burada akla gelen husus şudur: Miras bırakan bir evini vasiyet ettiği halde yaşamı sırasında sattı ise bu halde vasiyet edilen kişinin durumu ne olacaktır? Burada bakılacak husus, vefat edenin vefatı tarihindeki malvarlığının durumudur. Vasiyet edilen ev vasiyet edenin hayatında satıldı ise o ev artık terekeden çıkmıştır ve paylaşılacak miras arasında yoktur, değerlendirmeye dahil edilmez.
YARIN: KALAN MİRASIN VERGİSİ OLUR MU?
