Giriş
İsmet Paşa’dan sonra rahmetli Abdurrahman Şeref Bey’in konuşmasında şu sözler yer alıyordu: “Hükümet şekillerinin teker teker sayılmasına gerek yoktur, hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir dedikten sonra, kime sorsanız sorunuz, bu Cumhuriyettir. Doğan çocuğun adıdır. Ama bu ad bazılarına hoş gelmezmiş, varsın gelmesin.” Bundan sonra Yusuf Kemal Bey teklifin kabul edilmesi gerektiği hususunda uzun bilgiler verdi ve “Bunun derhal kanunlaşması için gerekli işlemin tamamlanmasını teklif ederim” dedi.
Abdullah Azmi Efendi’nin “Meselenin önemi meydandadır. Görüşme devam etsin diye yükselen itirazına rağmen yeterlik teklifi kabul edildi. Ondan sonra teklifinin bütünü ve arkasından da maddeler birer birer okunarak görüşüldü ve kabul edildi. Kanun-ı Esasi Encümeni,Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda değişiklikler yapılması ile ilgili tasarının öncelikle ve derhal görüşülmesi teklif ediliyor.” Kabul sesleri üzerine tutanak okundu teklif edildiği gibi öncelikle görüşüldü. Nihayet kanun, birçok konuşmacının “Yaşasın Cumhuriyet” sesleriyle alkışlanan konuşmalarıyla kabul edildi. Ondan sonra Cumhurbaşkanlığı seçimi için mecliste oylamaya geçildi. Toplanan oyların sonucu başkanlık kürsüsünde oturan İsmet Bey (Paşa) genel kurula şu şekilde bildirdi: “Türkiye Cumhurbaşkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına 158 üye oy birliği ile Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’ni seçmişlerdir.” (Seçim sonrası konuşmanın ardından) Efendiler, Meclis’çe Cumhuriyet kararı 29/30 Ekim 1923 gecesi saat 20.30’da verildi. 15 dakika sonra yani 20.45’te Cumhurbaşkanı seçildi. Durum aynı gece bütün memlekete bildirildi ve her tarafta gece yarısından sonra 101 pare top atılarak ilan edildi. Efendiler, Cumhuriyetin ilanı bütün milletçe sevinçle karşılandı, her tarafta parlak sevinç gösterileri yapıldı.
Atamızın Nutuk’undan aldığım bu paragraf Cumhuriyetin ilanı anını anlatan bölümüdür. Bu gün Cumhuriyetimizin ilanının 101’inci yılını kutlarken o anı Nutuk’tan aktarmak istedim. Ne mutlu bizlere ki Mustafa Kemal Atatürk gibi bir deha aramızdan çıkmış, bırakın ülkemize dünyaya emsal olmuş. Ne mutlu bizlere. Cumhuriyetimizin ilanının 101’inci yılı kutlu olsun.
