İlginç bir kış olacak!

ORTADA BÜYÜK BİR YANLIŞ ANLAMA VAR

Şöyle ki; malum hepiniz biliyorsunuz, şu an Avrupa’da ciddi bir enerji krizi var. Bir yandan enerji fiyatları, gaz-elektrik faturaları daha önce hiç görülmemiş seviyelerde. Dolayısıyla piyasaya spekülasyon ve belirsizlik hakim. Diğer yandan Avrupa’da halk, bas bas “bu kış evlerinizi en yüksek 19 dereceye kadar ısıtabilirsiniz” uyarıları altında eziliyor.

Evvelsi gün Paris’in meşhur Eyfel Kulesi’nin ışıkları söndürüldü; yani enerji tasarrufu o raddeye vardı. Öte yandan bir süredir birçok Avrupa ülkesi kömür santrallarına geri döndüğünü, enerji sıkıntısı yüzünden “yeşil/temiz enerji” kaynaklarından uzaklaştığını açıkladı. Kısacası bir taraftan “Yeşil Mutabakat”ı imzalayarak, sınırlarına karbon vergileri koyup, sürdürülebilir bir dünya için örnek teşkil etmeye çalışan Avrupa; diğer yandan yeniden kömür enerjisine, yani havaya bol karbondioksit salan kaynaklara geri döndüğünü açıklıyor. Peki bir anda nerden çıktı bu derin kriz ve çelişki? Sebebi gerçekten birçok kişinin iddia ettiği gibi Rusya-Ukrayna savaşı mı? Yoksa arkada başka bir senaryo mu var? Asıl soru ise şu: Bu kış nasıl geçecek?!

MESELE ELEKTRİK

“İlginç bir kış olacağı kesin” diyor telefonda konuştuğum Prof. Dr. Levent Kurnaz. ‘İklim krizi’ denilince akla gelen ilk isim, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği Araştırma Merkezi Müdürü Levent Bey ‘zor’ kelimesini kullanmaktan kaçınıyor ama Almanya başta olmak üzere hükümetleri sarsabilecek, hatta erken seçim getirebilecek bir kış olmasını bekliyor. Ne var ki bu krizin arkasında Rusya-Ukrayna savaşı falan olmadığını, bunun çok daha uzun boylu bir mesele olduğunu özellikle vurguluyor.

Levent Bey’e göre asıl sorun, Avrupa’nın alternatif kaynaklara/yeşil enerjiye yönelmemiş, bunun için gerekli altyapıyı kurmak için yeterince yatırım yapmamış olması. Bu yüzden de doğalgaz problemiyle karşılaşır karşılaşmaz hemen kömür enerjisi gibi kirli kaynaklara dönmesi ve enerji tüketimini kısıtlamaya gitmesi. “Ana sorun, Avrupa’nın elektrifikasyonu becerememiş olması. Yani elektrikle çalışan ısı kaynaklarına, elektrik enerjisine yeterince yönelmemiş olması” diyerek durumu özetliyor.

KATAR VE ABD OYUNU BOZDU

Peki neden Avrupa elektrik enerjisine yönelmedi? Sebebi, yıllardır ortada dolanan büyük miktardaki doğalgaz. “15 yıl öncesine kadar doğalgaza ulaşmak daha meşakkatliydi. Sadece boru hatlarıyla ve uzun vadeli anlaşmalarla doğalgaz satılıyordu. Ama bunu değiştiren 2 önemli olay, kırılma noktası oldu” diyor Prof. Levent Kurnaz.

Bunlardan biri, Katar’ın Hürmüz Boğazı’nın altındaki doğalgaz yataklarından LNG yani sıvılaştırılmış doğalgaz satışı yapması. Zira Arap yarımadasının bir ucunda bulunan bu ülkenin boru hatlarıyla başka ülkelere gaz ulaştırması namümkün. Dolayısıyla LNG yöntemiyle (tankerlerle) ve kısa vadeli ödemelerle satış yapıyor.

“Hatta anında enerji ihtiyacına cevap veriyor diyebiliriz” diyor Prof. Kurnaz. 2’nci kırılma noktası ise ABD’nin kendi topraklarından çıkardığı kaya gazı ile birlikte doğalgaz pazarından çekilmesi. 2000’lerin başında doğalgaz ithalatçısı olan ABD, artık kaya gazı ihracatçısı. “Bu kadar büyük bir pazar oyundan çıkınca da tabii piyasada büyük miktarda doğalgaz açıkta kaldı. Yani alıcı bulamadı. Buna bir de Katar’ın gazı eklenince, doğalgaz arzı müthiş arttı” diyerek durumu açıklıyor Prof. Kurnaz.

GAZ ASYA’YA AKTI

İşte Avrupa bu ortadaki büyük miktar doğalgazı görünce, elektrifikasyon işini geri plana attı. Ama tam anlamıyla gafil avlandı! Neden mi? Çünkü piyasadaki bu gazı, hızla büyüyen Asya ülkeleri kaptı. Özellikle de Japonya ve Güney Kore. Çin ve Hindistan da tabii bir miktarını alageldi. Peki neden Asya? “Çünkü her şeyden önce Asya ülkelerinin LNG için altyapıları hazırdı. Ayrıca Avrupa Rus gazına fazla güvendi” diyerek bu soruyu cevaplıyor Levent Bey.

AH ALMANYA’NIN HALİ

Almanya’nın durumu ise daha da içler acısı. Zira diğer Avrupa ülkelerine göre çok daha fazla Rus gazına bağımlı. Bu yüzden Rusya-Ukrayna savaşı en çok da onu etkiledi. Moskova gaz satışını kesince, Almanya ciddi anlamda dara düştü. Tüm bunların üstüne bir de iktidardaki Yeşiller Koalisyonu nükleer santralların hepsini bu yıl sonuna kadar kapatma kararı verince, kömür santralları yeniden gözbebeği haline geldi.

Yaşlı kıtadaki en sıkı enerji tüketimi önlemleri şu an bu ülkede. Prof. Levent Kurnaz, gidişatın erken seçim bile getirebileceği görüşünde. “Nükleer santralların hepsinin kapatıldığı günün ertesinde ülkenin yarısında elektrik kesilirse, sizce hükümet ayakta kalabilir mi? Hem de kış günü!” sorusunu ortaya atıyor haklı olarak. Peki yanı başımızdaki bu kriz bizi etkiler mi? “Türkiye’de evet fiyatlar çok yüksek ama şansımız, kaynaklarımızın çok çeşitli olması. Bu krizi Avrupa’ya göre çok daha hafif atlatırız” diyor Levent Bey.

UZUN VADELİ DÜŞÜNME VAKTİ

Aslında tüm bunlar şunu gösteriyor: Bugün daha ucuz ve kolay diye, eski karbon bazlı enerji kaynaklarına yönelmek doğru değil. Kısa vadede kârlı olduğunuzu düşünürken, bir anda açıkta kalıyorsunuz. Dünya kaynaklarının hızla tükendiğini de hesaba katacak olursak, uzun vadeli planlamaya geçip acilen tüm dünya ülkelerinin “temiz/yeşil enerji” kaynaklarına yönelmesi ve yatırım yapması şart. Aksi takdirde hepimizi daha nice ilginç kışların beklediği ortada!