Giriş
Meşhur ‘ihtiyaçlar piramidi’ni duymuşsunuzdur. Amerikalı psikolog Maslow’un 1943’te geliştirdiği bu teoriye göre; insan daha ‘üst’ ihtiyaçlarını gidermeden önce, temel ihtiyaçlarını karşılamalı. Ki bunlar da öncelikli olarak fizyolojik gereksinimleri (nefes alma, besin, yemek, su, uyku, boşaltım) ve güvenlik gereksinimi.
*
Bu ihtiyaçlar hiyerarşisi tam da bu günlerde deprem bölgesinden bize hatırlatılıyor. Bu köşede haftalardır afet bölgesinde yaşamın yeniden canlanabilmesi için acilen üretimin yani tarımın, hayvancılığın, ticaretin, sanayinin canlandırılması gerektiğini yazıp çiziyorum. İyi de bu nasıl olacak? Bölgede insanlar barınma ihtiyacını karşılayamadan nasıl çalışacaklar, üretecekler, işe gidip gelecekler?
ÖNCE BARINMA
İşte tam da bu en temelde ve acilen giderilmesi gereken ‘barınma’ ihtiyacına yönelik kolları sıvayanlar var. TÜRKONFED (Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu) depremin ilk gününden itibaren en çok zarar gören 3 il olan Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş’a büyük sayıda çadır ve konteynır göndermiş. 305 derneği ve 30 federasyonu çatısı altında toplayan bu gönüllü ve bağımsız kuruluşun üyelerinin yüzde 15’i afet bölgesinde olduğu için, çok hızlı harekete geçmiş. Elbette bunda tüm Türkiye genelinde çok iyi örgütlenmiş olmasının payı da büyük.
“2018’den beri bir afet durumunda Türkiye’de hangi sektörün ne kadar etkileneceği ve nasıl çözümler üretilmesi gerektiği üzerine çalıştığımız için depreme hazırlıklıydık” diyor Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Sönmez.
Aynı zamanda UNDP Türkiye (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) ve Connecting Business İnsiyatifi (CBI) üyesi olan kuruluş, bölgede ekonominin ve istihdamın canlanabilmesi için, insanlara yaşam ve çalışma alanı sağlamak üzere gerçekten elini taşın altına koymuş.
EKONOMİK CANLANMA İÇİN
Afet bölgesindeki işletmelerin durumu hiç iç açıcı değil. Küçük ve orta işletmelerin yüzde 80’i yıkılmış durumda. Bu ciddi bir rakam. Büyük işletmelerin ise yüzde 80’i ayakta. Yani binaları tamamen yıkılmamış. Ne var ki, çalışanlarının ciddi bölümü ya hayatını kaybetmiş. Ya göç etmiş ya da barınma sıkıntısı nedeniyle işe gidebilecek durumda değil. Dahası; küçük işletmelerin çoğunluğu yıkılmış olduğu için, büyük işletmeler hammadde ve tedarik sorunu yaşıyor. Dolayısıyla normal kapasitelerinin çok daha altında üretim yapabiliyorlar.
Kısacası; bölgede iş dünyasının ayağa kalkabilmesi için acilen kalacak mekanlar kurulup, göç edenlerin de geri getirilmesi lazım. Zaten şu an firmalar çalışanlarına ‘acilen şehre geri dönün’ ihtarı göndermeye başladı bile.
ORTAK ALANLAR ÖNEMLİ
İşte TÜRKONFED de kalıcı konutların 2 yıl içinde teslim edileceği gerçeği üzerinden bir aksiyon planı uygulamaya başlamış. Zira Bartın’da 2 yıl önce yaşanan sel sonrası inşa edilen konutlar daha yeni sahiplerine teslim edildi. Dolayısıyla TÜRKONFED; en hasarlı olan 3 ilde önümüzdeki 2 yıl boyunca yaşanabilecek, yani insana yakışır şartları olan konteynırlar ve konteynır kentler inşa etmeye başlamış. “Konteynerler 21 metrekare civarında. O bölgede aile başına ise ortalama 3.5 kişi düşüyor. Yani bu alana sığmaları çok zor. Dolayısıyla konteynırlara ek olarak ortak çalışma alanı, kreş, üretim atölyeleri gibi yaşam alanları da inşa edeceğiz” diyor Süleyman Sönmez.
Bu kentlerin OSB’lere de (Organize Sanayi Bölgesi) en fazla 15 dakikalık mesafede kurulduğunu ekliyor.
ONLİNE DESTEK
İkinci olarak; TÜRKONFED, küçük işletmelere hızlı bir çözüm sunuyor. Devletin yardımıyla; üreticilere tesis / iş yeri / atölyelerde yer tesis edilecek ve böylelikle kira öder gibi mülk edinecekler. İhtiyaçları olan makine vs gibi araçlara şu an finansal destek verildiği için, üretim mekanı çok daha öncelikli konu.
Üçüncü olarak; kurdukları online dijital platformda küçük işletmelerin, büyük işletmelerin tedarik zincirlerine girmelerini sağlayarak, ürünlerini satışa açıyorlar. “Böylelikle ürünleri hem ihtiyaca yönelik satın alma, hem de sosyal satın alma için satışta olacak. Örneğin büyük bir işletme kendi çalışanları için bölgedeki bir üreticiden çay alabilecek. Zaten kargolar çalışmaya başlayınca zamanla bu ağ organik olarak gelişecektir” diyor Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Sönmez.
KONTEYNIR ÇARŞILAR
‘Konteyner çarşı’ da bu dönem imdada yetişen bir başka çözüm. Tıpkı Hatay’da yıkılan binlerce yıllık Uzun Çarşı yerine kurulmakta olan, 76 esnafın dükkan açacağı konteyner çarşı gibi… TÜRKONFED de ilki Adıyaman’da olmak üzere merkezi lokasyonlarda yıkılan küçük işletmeler için 45-50 konteynırlık esnaf çarşıları kuracak.
Konfederasyon; Habitat Derneği ve SEDEFED (Sektörel Dernekler Federasyonu) ile birlikte de konteynır kent yapımı için harıl harıl çalışıyor. Diğer yandan yıllardır yürütmekte olduğu; kadın girişimcilere finansal destek ve mentörlük hizmeti (İş Bankası ile Girişimde Kadın Gücü projesi), gençlere iş bulma konusunda mentörlük (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Avrupa Birliği Fonu ile birlikte) ve şirketlere dijital dönüşüm & finans okur-yazarlığı eğitimi (Visa ve UNDP Türkiye ile birlikte İşimi Yönetebiliyorum projesi) programlarını şimdi tamamen bölgeye uyarlamışlar. Bu eğitimleri bölgede konteyner kentlerde gerçekleştirmek ve eğitim merkezleri kurmak, ana hedef.
İyi ki kendini Türkiye’ye adamış böyle kuruluşlar var…
