Giriş
İnsanlık tarihi Türkiye’de yeniden yazılıyor. Farkında mısınız? Şanlıurfa bu günlerde dünya tarihini değiştiriyor. Üstüste bulunan kalıntılarla, şimdiye kadar inandıklarımız siliniyor. Önce Göbeklitepe, şimdilerde de Karahantepe 12 bin yıl öncesine dair öyle bilgileri açığa çıkarıyor ki, o dönemin insanlarını anlamaya çalışırken aslında kendi aslımızı anlamaya başlıyoruz. Tam da bu yüzden Şanlıurfa’ya çok şey borçluyuz.
TAŞ TEPELER
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un liderliğinde 2021’de yapılmaya başlanan Kültür Yolu Festivalleri’nin bu yılki Şanlıurfa ayağına katılmak için geldiğim Urfa’da, hem Bakan Ersoy’dan duyduklarım hem de şehirde gördüklerim beni umutla doldurdu. Bu yıl 4’üncüsü yapılan ve tam 16 şehre yayılan bu festival; Urfa’da bambaşka bir anlama bürünmüş. Herşeyden önce; Bakanlığın enerjisini, kaynaklarını, vaktini bölgeye odaklaması sayesinde tam da bu günlerde uygarlık tarihiyle ilgili çığır açıcı bilgiler bu toprakların altından gün yüzüne çıkıyor. Göbeklitepe’nin ve Karahantepe’nin dâhil olduğu tam 12 adet kazı alanı “Taş Tepeler” adıyla tam anlamıyla oya gibi kazılıyor. Bir diğer adı ‘Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları’ olan bu proje; Kültür-Turizm Bakanlığı ve Kültür Varlıkları-Müzeler Genel Müdürlüğü’nün desteğiyle 2021’de başlamış. Taş Tepeler; Bakan Ersoy’un doğrudan kişisel desteğiyle ve proje lansmanını bizzat kendisinin Karahantepe’de yapmasıyla, iyice ivme kazanmış. “Kazıları 12 aya yayma kararı aldık. Son 60 yılda yapılan arkeolojik çalışmayı sadece 4 senede yapacağız” diyerek elini nasıl taşın altına koyduğunu belli ediyor Kültür ve Turizm Bakanı. Bugüne kadar Türkiye’de yapılmış en büyük arkeolojik çalışma olan proje; Neolitik döneme, yani MÖ 10 bin-7 bin yıl öncesine dair bilinmeyenleri tüm dünyaya aktarıyor. Ancak arkeolojik kazı yapmakla kalmıyor; bölgedeki geleneksel köy mimarisi, yok olmakta olan geleneksel üretim biçimleri ve kültürel değerlerin belgelenmesi de çalışmalara dâhil ediliyor.
KÜLTÜR TURİZMİ GELİYOR
Göbeklitepe ve Karahantepe’de açığa çıkanların önemli bir yana, bu proje şehri ve bölgeyi muazzam kalkındırıyor. Bakan Ersoy, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde yaptığımız mülakatta Şanlıurfa’ya bu sayede 2 bin yataklı otelin devreye girdiğini söylüyor. Ayrıca Kültür Yolu Festivalleri sayesinde vatandaşın kültür-sanata ilgisinin ve erişiminin çok arttığını, festival kapsamındaki şehirlerin markalaştığını ve sadece yurt değil dünya çapında da boyut atladığını vurguluyor. Bu da turizmin topyekûn kalkınması anlamına geliyor. “Festival sırasında o şehirde tüm oteller doluyor. Hem İstanbul, Ankara gibi büyükşehirlerden; hem de çevre illerden insanlar akın ediyor. Geçen yıl 11 şehir festivale dâhilken, bu yıl bu sayı 16’ya yükseldi. Seneye 20, 2028’de ise 35’e çıkacak” diyor Bakan Ersoy. Yani Bakanlık gerçekten adına yaraşır şekilde turizmle kültürü birleştirmeyi, özdeşleştirmeyi başarmış belli ki.
YERLİ KAZI BAŞKANLIĞI
Bakan Mehmet Nuri Ersoy kazılarla ilgili de çarpıcı bilgiler paylaşıyor. Bunlardan bence en önemlisi, yurtdışına kaçırılan tarihi eserlerin geri getirilmesi için özel bir çalışma başlatılmış, mücadele için personel sayısının kat be kat arttırılmış ve uluslararası protokollerin devreye girmiş olması. Bir diğer önemli haber de artık kazılarda kazı başkanlığında -yabancı bir uzman olsa da- mutlaka bir Türk eş-başkanın da yer alacak olması. Yani sistemin yerlileştirilmesi. 2’ncisi; kazılar için finansman ve ekibin kat be kat arttırılması. Ayrıca ‘yoğun kazıya’, yani bir kazı alanında aynı anda çok daha fazla noktada kazı yapılmaya başlanmış durumda. Bununla birlikte “gece müzeciliğine” geçiliyor olması ve kazı alanlarının da geceleri ışıklandırılacak olması bir diğer güzel haber. Böylelikle “her şey dâhil” otellerden çıkmak istemeyen turist için geceleri Türkiye’nin tarihini-kültürünü keşfetme fırsatı yaratılıyor. Ki bu, hem nitelikli turistin ülkemize gelmesi, hem de turizmin yaz sezonu dışında tüm yıla yayılması açısından kilit önemde. Türkiye’nin dünyanın en çok turist çeken 4’üncü ülke konumuna gelmeyi başardığını, hedefin 2028’de 3’üncü sıra olduğunu düşünecek olursak, kültür turizmi bizi bu hedefe ulaştıracak olan doğru güzergâh.
ACİL ÇAĞRI!
Tüm bu güzel haberlerden sonra Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na buradan bir çağrım var: Karahatepe’ye giden yol belli ki son dönemde yapılmış ancak geçtiğimiz ekim ayında Şanlıurfa’da meydana gelen sel yola çok zarar vermiş. Arabayı sürerken ciddi zorlanıyorsunuz. Kazı alanında ve çevresinde telefonlar da hiç şebeke sinyali almıyor. Buranın hak ettiği değeri bulması için ulaşımın ve erişimin kolaylaşması elzem. Bir çağrım da yerel yönetimlere: Kültür turizminin istenen noktaya ulaşabilmesi için belediyelerin de acilen kendi yerel ‘turizm master planlarını’ oluşturmaları şart. Yani kendi potansiyellerini tespit edip, altyapı-üstyapı çalışmalarını yapmaları gerekiyor. Sadece merkezden Bakanlığın çalışmasıyla bu hedefe ulaşmamız imkânsız.
