Giriş
İklim krizi, insan eliyle oluşan seller erozyonlar, orman yangınları, müsilaj gibi senelerdir üst üste gelen doğa felaketleri ve de salgınlar… Uzun süredir sınandığımız bu olaylar zinciri hepimizi uyandırdı. Artık insanlar hem bu felaketlere çözüm bulunsun istiyor. Hem de kendi sağlıklarının doğanın, çevrenin sağlığından geçtiğini görüyor. Soludukları havanın temiz olmasını, içtikleri suyun hastalıklı olmamasını, toprağın sağlığına kavuşmasını istiyorlar. Bildikleri için de -bu köşede alıntıladığım birçok anket de gösteriyor ki- siyasetçilerden iklim krizi başta olmak üzere çevre politikalarını açıklamalarını ve önceliklendirmelerini talep ediyorlar.
ÇEVRECİ STK’LAR
Sivil toplum kuruluşları (STK) da toplumun nabzını tutarak ve birebir yansıtarak, onların sesi oluyor. Seçim öncesinde Türkiye’nin en önde gelen çevreci kuruluşları olan TEMA Vakfı, WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) ve Greenpeace Akdeniz; siyasi partilerden bekledikleri çevre politikalarını açıkladılar. Yaptıkları geniş kamuoyu araştırmalarını yayınlayarak, resmen gözümüzü açtılar.
WWF-Türkiye ‘Doğamız Kazansın’ kampanyasıyla, TEMA da 28 yıldır her seçim öncesinde yayınladığı gibi bu yıl da açıkladığı ‘Ekosiyaset Belgesi’ ile doğal varlıkları, biyolojik çeşitliliği ve iklimi korumak için uygulanması gereken çevre politikalarını özetlediler. Yayınladıkları raporlarda özellikle iklim, enerji, madencilik, mekansal politikalar ve çevresel etki üzerine çözüm önerileri sundular. Ancak bana kalırsa bu çalışmalarda en çarpıcı unsur, Türkiye’de toprağın-havanın-suyun geldiği vahim nokta.
HAL-İ PÜR MELALİMİZ
Durumumuz şu: Türkiye’de son 30 yılda tarım arazilerinin beşte biri, son 50 yılda ise meraların yarısı kaybedilmiş. Bunun asıl sebebi ise tarım arazilerinin ve meraların amacı dışında kullanımı ki bu gıda güvenliğimizi tehdit ediyor. Yine; 2021 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de karasal ve denizel koruma alanlarının ülke yüz ölçümüne oranı sırasıyla yüzde 9 ve yüzde 4. Bu oranlarla korunan alanlar sıralamasında 177 ülke arasında 133’üncü konumdayız. Bunun için de acilen ülkemizde koruma alanlarımız arttırılmalı, temiz enerjiye geçişi planlamalı ve Kanal İstanbul, 3’üncü havalimanı gibi büyük kentsel projelerin ve metalik madenciliğin doğa üzerindeki tahribatı hemen durdurulmalı.
EN YAŞAMSAL SORUNUMUZ İKLİM KRİZİ
TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç raporda, iklim krizine özellikle dikkat çekiyor. “Türkiye’nin sera gazlarına yol açan etkinliklerin azaltılması ve iklim değişikliğinin etkilerine uyumu konusunda net bir politika belirlemesi gerekiyor. Taslağı hazırlanmış İklim Kanunu da iklim adaletini sağlama bakış açısıyla yeniden gözden geçirilmeli” diyor.
WWF-Türkiye de iklim krizini önceliklendiriyor. “Doğamız Kazansın” raporunda; Türkiye’nin Akdeniz kuşağında yer aldığı için iklim krizinden en fazla etkilenen ülkelerden biri olduğuna dikkat çekiyor. “Meteoroloji verilerine göre, Türkiye’de sıcaklık ortalamaları 1994 yılından beri normalin üzerinde seyrediyor. Dahası; 2035 sonrasında yıllık yağış miktarının yüzde 25’e kadar azalması bekleniyor. Sel, fırtına gibi aşırı hava olaylarının sayısı ve şiddeti de hızla artışta.
Yine meteoroloji verilerine göre, ülkemizde her yıl 1000 civarında aşırı hava olayı yaşanıyor. Sadece 2021’de doğal afetlerin neden olduğu ekonomik kayıp 621 milyon dolar” diyor. Bu nedenle çevreci kuruluş; sera gazı emisyonlarının acilen ve hızla azaltılması gerektiğini söylüyor. Raporda; “Planlı ve aşamalı olarak kömürden çıkılması ve yenilenebilir enerji payının yüzde 75’e çıkarılması; ulaşımda elektrikli araç sayısının binek araçlarda yüzde 20’ye çıkarılması; demiryolu yatırımlarının artırılması; sanayi ve hizmet sektöründe gaz yerine-tarımda petrol yerine yenilenebilir kaynaklı elektrik enerjisinin kullanılması; binalarda da kömür ve fosil yakıt (mazot vs.) kullanımının sonlandırılması elzem. Yoksa zaten Türkiye uluslararası topluma verdiği taahhütleri (2053’te net sıfır vizyon) yerine getiremez” deniliyor.
SU KITLIĞI ÇEKMEK ÜZEREYİZ
Bu çalışmalarda görülüyor ki; özellikle su konusunda durum vahim. Türkiye’nin yıllık toplam kullanılabilir su miktarı 112 milyar metreküp. Kişi başına düşen yıllık su miktarı ise 1323 metreküp. Su Kıtlığı İndeksi’ne göre ülkemiz artık ‘su stresi’ yaşayan ülke sınıfında yer alıyor. Akademik birçok çalışma Türkiye’de su kaynaklarının yüzde 20-30’lara varan oranda azalmasını, kişi başına düşen yıllık su miktarının 2050’de 1069 metreküpe düşmesini bekliyor.
Yani yakın gelecekte Türkiye’nin ‘su kıtlığı çeken’ ülke durumuna gireceği açık. WWF-Türkiye bunun için çözümde ilk sıraya tarımı koyuyor. “Suyumuzun yüzde 70’ini tarımda kullanıyoruz. Ancak maalesef verimsiz sulama yüzünden 3 yıllık evsel su kullanımını biz 1 yılda tarımda kaybediyoruz. Bu yüzden acilen Su Kanunu’nun yasalaşması ve ülke çapında modern sulamaya geçilerek tarımsal sulamada yüzde 50’ye varan su tasarrufu sağlanması gerekiyor” diyor.
***
Hadi artık Cumhuriyet’imizin 100’üncü yılına yaraşır bir çevre stratejimiz olsun ve bu ülkenin toprağına, havasına, suyuna layıkıyla sahip çıkalım!
